Super User

Henry Tracol

Γεώργιος  Ιβάνοβιτς  Γκουρτζίεφ.

Ναι, γνώρισα καλά αυτόν τον άνθρωπο. Ήμουν ένας απ΄αυτούς, που σύχναζαν κατά τη διάρκεια της κατοχής στο απλό του διαμέρισμα , στη συνοικία Τέρν. Κάποιοι άλλοι έχουν περιγράψει τα πλούσια γεύματα, στα οποία μας προσκαλούσε πολλές φορές την εβδομάδα και που ήταν ,το λιγότερο ,παράδοξα σε εκείνους  τους δύσκολους καιρούς. Κι Αλήθεια βλέποντας τον να εργάζεται με ζήλο από το πρωΐ για να προμηθευτεί σπάνια τρόφιμα και εξωτικά προϊόντα και μετά να μας ετοιμάζει με τόση φροντίδα, στην παλιά του σόμπα που έκαιγε κάρβουνο, συμπόσια , που τα χαρακτήριζε η πιο τολμηρή αρμονία, μπορούσε να εκτιμήσει κανείς όλη τη σπουδαιότητα, που είχε στα μάτια του η πατριαρχική υποδοχή που επιφύλασσε. Ήταν ο δικός του τρόπος για να μας κάνει να νιώσουμε πέρα από τη δίνη των αντιφατικών συναισθημάτων, που αυτό μπορούσε να μας προκαλέσει σε μια τέτοια εποχή, τον εντελώς εξαιρετικό χαρακτήρα των ωρών που περνούσαμε κοντά του, μακριά απ΄ όλα, σ΄ εκείνη τη σκοτεινή περίοδο , όταν η λεπτή γεύση των εδεσμάτων και η βότκα των περίφημων ¨Προπόσεων προς τιμή των ιδιωτών ¨συνδέονταν ,σε μια άλλη κλίμακα ,με την ποιότητα της τροφής, που μόνο απ΄ αυτόν μπορούσαμε να δεχτούμε.

Τα συμπόσια του τα έχουν χαρακτηρίσει ²πότλατς² ,και όχι άδικα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρχε  ένα προκλητικό στοιχείο σ΄ αυτή την επίδειξη φιλοξενίας Και θα έχουμε την ευκαιρία να επιστρέψουμε σ΄ αυτό το θέμα . Αλλά , ποια ήταν η πρόκληση , που περιείχε αυτή  η γενναιοδωρία; Ποια απαίτηση έκρυβε πίσω της;

Τι σήμαιναν όλα αυτά; Επιστρέφαμε εκεί, στο πλευρό του , κάθε φορά άσωτοι γιοι ενός πατέρα που ως τότε αγνοούσαμε – ξαφνιασμένοι που βρισκόμαστε εκεί και ,όμως , νοιώθοντας σαν να ήταν το πιο φυσικότερο πράγμα στο κόσμο, κι ακόμα , πρέπει να το παραδεχτούμε , ανήσυχοι που δεν μπορούσαμε να συλλάβουμε το γιατί καθώς μας δεχόταν έτσι σαν δικούς του , τι θα μπορούσε να περιμένει από μας σε αντάλλαγμα ;Τίποτα. . Κατ΄ αρχήν , τίποτ΄ άλλο από το να ανοίξουμε τα μάτια μας και να τον αναγνωρίσουμε σαν πατέρα .

Σε αυτό το σημείο ,ξανάρχεται στο μυαλό μου η έντονη παρουσία του η ήρεμη δύναμη, ταυτόχρονα ήρεμη και καθησυχαστική , που ακτινοβολούσε απ΄ όλο του το είναι , τις στάσεις , τις χειρονομίες

Και τους τρόπους του .΄Έχω ακόμα στ΄ αυτιά μου τη φωνή του × αντηχεί και προκαλεί μέσα μου πάντα νέες δονήσεις . Μα πάνω απ΄ όλα, ξαναβρίσκω τον εαυτό μου απέναντί του, να κοιταζόμαστε στα μάτια ,να βρίσκομαι αντιμέτωπος με την απαιτητική καλοσύνη του βλέμματός του . Απαιτητική, ναι ,μερικές φορές αποσβολωτική και χωρίς οίκτο. Φαινόταν να μαντεύει ότι καλύτερο και ότι χειρότερο υπήρχε μέσα μας ,με το χαμόγελο του ανθρώπου, που γνωρίζει.

 Ένα χαμόγελο γεμάτο ειρωνεία και συμπάθεια , αλλά χωρίς επιείκεια δεν του ξέφευγε  τίποτα ,τον αισθανόμασταν πάντοτε έτοιμο να σταθεί ανελέητος προς τους βασανιστές του εαυτού μας, που εμείς οι ίδιοι ήμασταν χωρίς να το γνωρίζουμε. Να η πραγματική αγάπη.

Μας άκουγε και μας καλούσε να μιλάμε ανοικτά .Αλλά η συναισθηματικότητα και οι συναισθηματισμοί δεν είχαν καμία θέση σ΄αυτόν .Αυτό ήταν ξεκάθαρο. Η επιείκεια δεν ήταν το γνώρισμά του .Η γλώσσα που χρησιμοποιούσε ,ήταν τραχιά. Ο τόνος του συχνά βίαιος , οι εκφράσεις του προσώπου και οι χειρονομίες του εύγλωττες και, μερικές φορές ο τρόπος που απευθυνόταν στους άλλους , σκληρός. Και όταν ξαφνικά ξανάκανε τους τρόπους του υπερβολικά ευγενικούς, μπορούσε να μας πληγώσει ακόμα περισσότερο Δεν μας καλομάθαινε, με λίγα λόγια.

Μήπως όμως δεν ήταν ψέμα ,λίγο η πολύ ενσυνείδητο ,όταν πριν από λίγο είπα :¨Γνώρισα καλά αυτόν τον άνθρωπο¨; Ποιος μπορεί να πει ότι γνώρισε έναν άνθρωπο πραγματικά;

Κανονικά ,η γνώση του ανθρώπου πρέπει να αρχίζει από τον ίδιο τον εαυτό του. Στο μέτρο ,λοιπόν, που μπορώ να γνωρίζω τον εαυτό μου ξαναβρίσκω μέσα μου τα ίχνη από το πέρασμα αυτού του ανθρώπου, τα σημάδια των εντυπώσεων που μου άφησε, ανάλογα με το τι ήμουνα στα εννέα χρόνια, που βρέθηκα κοντά του και το πώς αυτές διαμορφώθηκαν, ανάλογα με τη δική μου εξέλιξη.

Η εικόνα ενός κάποιου ανθρώπου είναι αναπόφευκτα διαφορετική για τον καθένα μας : καθώς ,μάλιστα, είναι σχηματισμένη κατ΄εικόνα αυτού που τη φέρει, υπόκειται στις δικές του διακυμάνσεις. Θα ήταν, μάταιο να συνθέσουμε μια προσωπογραφία ενός φαντάσματος χρησιμοποιώντας αναμνήσεις, που είναι προσωπικές, υποκειμενικές, αποσπασματικές και ασταθείς.

Εάν αναζητούμε τον Γκουρτζίεφ, δεν πρόκειται να τον βρούμε σ΄αυτήν τη κατεύθυνση. Άλλα το ότι για έναν ορισμένο αριθμό από τους συγχρόνους μας η συνάντηση μαζί του υπήρξε το μεγάλο γεγονός της ζωής τους, ακόμα και αν αργότερα απομακρύνθηκαν × το ότι ακόμα, μυστικά, είναι ξύπνια μέσα τους η περιέργεια, σε σημείο που να αναρωτιούνται αν όλα αυτά είναι όντως πραγματικά, αν πράγματι έζησαν την περίοδο αυτή της ζωής τους× που, όπως και νά΄ναι, νοιώθουν το κρυφό αίσθημα πως άφησαν να χαθούν όλα, όσα μπορούσε αυτός να τους προσφέρει× μέσα σ΄όλα αυτά, δεν υπάρχει κάποια ένδειξη, ένα δεδομένο, που θα μπορούσε να μας προσανατολίσει καλύτερα; Γιατί, στη πραγματικότητα, αυτό που αναζητούσαμε κοντά στον Γκουρτζίεφ δεν ήταν ο άνθρωπος , αλλά ο δάσκαλος.

Η, για να μιλήσουμε πιο σωστά ( επειδή το μεγαλύτερο λάθος θα ήταν να κάνουμε εδώ κάποιο τεχνητό διαχωρισμό ), ήταν ο άνθρωπος στην ιδιότητα του δασκάλου.

Αλλά μήπως αντιφάσκω; Με κίνδυνο να επιβαρύνω τη θέση μου, θα σας διηγηθώ τώρα μια εμπειρία, που χαρακτηρίζεται από αυτήν ακριβώς την ασάφεια, εμπειρία που έχω μάλιστα μοιραστεί με κάποιον, που βρίσκεται απόψε ανάμεσά μας. Μας είχε καλέσει τους δυό μας να γευματίσουμε σπίτι του, στην οδό Κολονέλ Ρενάρ, και ήμασταν οι μοναδικοί καλεσμένοι ×μία από τις πολύ σπάνιες περιπτώσεις, που δεν έπρεπε με κανένα τρόπο να την αφήσουμε ανεκμετάλλευτη. Εγώ, προσωπικά, είχα πάει γεμάτος καυτά ερωτήματα και, τη φορά αυτή, μου φάνηκε τόσο καλοδιάθετος, τόσο φανερά διατεθειμένος να μας ακούσει, που παραμόνευα την πρώτη κατάλληλη στιγμή, για να τα πω. Αλλά η στιγμή αυτή δεν ήρθε ποτέ.

Προφανώς, οσμίστηκε την ανυπομονησία μου και βάλθηκε να παίξει μαζί μου όπως η γάτα με το ποντίκι. Η ευγένεια και η φροντίδα του απέναντί μας, μας είχαν αφοπλίσει – και μόλις με αισθανόταν έτοιμο να επανέλθω στα ερωτήματα, εύρισκε τρόπους να μας ξεστρατίσει, άλλοτε με κάποια πονηρή σκέψη, με κάποια τολμηρή ιστορία, κι άλλοτε προκαλώντας μας να βρούμε την συγκεκριμένη γεύση και τις αναλογίες από τα συστατικά και τα καρυκεύματα των εδεσμάτων, που είχε φτιάξει ειδικά για μας. Ξαφνικά οι ερωτήσεις μου έχαναν όλο τους το βάρος. Κι ούτε το καταλάβαινα πια πολύ καλά που το πήγαινε, μ΄αυτό το παιχνίδι.

Ποτέ δεν θα ξεχάσω το κοροϊδευτικό του βλέμμα, καθώς παρακολουθούσε τις περιπέτειες της πάλης, που γινόταν μέσα μου – και ακόμα λιγότερο, αυτό το αίσθημα της αποτυχίας και απόγνωσης, διαποτισμένο όμως από μια περίεργη ευγνωμοσύνη για το μάθημα που μόλις μου είχε δώσει, σαν ξαναβρέθηκα έξω στο πεζοδρόμιο, παρόμοια με τον Πάρσιφαλ στην έρημη χώρα του, όταν πια είχε εξαφανιστεί ο πύργος του βασιλιά Μεενιέ.

Αυτό το ¨κόμπλεξ του Πάρσιφαλ¨, όπως από τότε συνήθιζα να το ονομάζω, ποιος από μας δεν το έχει ζήσει εκείνα τα πλούσια χρόνια, όπου μας δόθηκαν τόσα πολλά και μπορέσαμε να δεχτούμε στην πραγματικότητα τόσα λίγα;  Να , λοιπόν κάτι που αναμφίβολα δεν είναι καινούργιο. Αλλά είναι σοβαρό . Και είναι ακόμα πιο σοβαρό, όταν έχει σιωπήσει για πάντα η φωνή, που δεν ξέραμε πώς να την ακούσουμε. Τι απογίνονται, μετά το θάνατο ενός δασκάλου, οι μαθητές του και αυτά, που τους μετέδωσε;

Αυτό, φυσικά, εξαρτάται από τα πρόσωπα × και απο τις δύο πλευρές. Υπήρξε, άραγε, πραγματικός δάσκαλος, αν οι επίγονοι θεσπίσου αμέσως μια λατρεία του εκλιπόντος, εάν εμφανιστούν σεκταριστές η φανατικοί, εάν παγώσουν τη σκέψη του, εάν κωδικοποιήσουν και τη παραμικρή του κουβέντα; Τα πράγματα, όμως, είναι εντελώς διαφορετικά, όταν αυτός που έφυγε φρόντισε τόσο να βάλει τους δικούς του σε επιφυλακή, όταν επέμεινε τόσο πολύ για τον κίνδυνο κάθε αποκρυστάλλωσης και για την αναγκαιότητα του να ξανατίθενται  συνεχώς τα ερωτήματα – με κίνδυνο να τους αφήσει σε μια ατέρμονη σύγχυση .

Η Μάργκαρετ Άντερσον , πάνω σ΄αυτό, μεταφέρει το σκοτεινό στοχασμό ενός παλιού ¨Γκουρτζιεφικού¨ (Μεταξύ μας, δεν αντιλαμβάνομαι καθόλου τι μπορεί να σημαίνει αυτός ο όρος×  ηχεί κάπως σαν τον όρο ¨Νιτσεϊκός¨ , αλλά ο Γκουρτζίεφ δεν είχε τίποτα το κοινό μ΄ένα φιλόσοφο). Να, λοιπόν, η αμετάκλητη καταδίκη, που διατυπώθηκε:

¨Η αποτυχία του Γκουρτζίεφ είναι πως δεν διαμόρφωσε ούτε έναν μαθητή που να κατάλαβε τι περίμενε ο Γκουρτζίεφ απ΄αυτόν¨.

Πράγμα το οποίο η ίδια η Μάργκαρετ  Άντερσον βιάζεται, άλλωστε, να αμφισβητήσει, βεβαιώνοντας ότι γνωρίζει τουλάχιστο ¨τρία πρόσωπα απόλυτα προετοιμασμένα να μεταδώσουν την ουσία της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ, τρία πρόσωπα από τα οποία το ένα, μετά από εργασία πάνω από τριάντα χρόνια στο πλευρό του, επιφορτίστηκε από τον ίδιο να συνεχίσει το έργο του μετά το θάνατό του¨.

Αλλά πρέπει να πάμε μακρύτερα .Εάν αληθεύει πως γνωρίζουμε το δέντρο από τους καρπούς του (και ποιος θα΄λεγε το αντίθετο;), αυτό που ξεχνάμε πολύ συχνά είναι πως μόνο ένας καλός κηπουρός καταλαβαίνει από δέντρα, καταλαβαίνει από καρπούς . Πού βρίσκεται αυτός ο κηπουρός; Ποιος θα εμφανιστεί, λοιπόν, σαν αυθεντία σ΄αυτό το θέμα; Οι υποψήφιοι και οι ερασιτέχνες δεν πρόκειται να λείψουν, ευμενείς ή δυσμενείς . Αλλά η επιστήμη τους στο μεγαλύτερό της μέρος αποτελείται από διαδόσεις.

Η πρώτη φροντίδα ενός κηπουρού θα ήταν να βεβαιωθεί ο ίδιος εάν το δέντρο είναι ακόμα ζωντανό και εάν μπορεί να καρποφορήσει. Αυτός δεν θα ξαφνιαζόταν εάν έβλεπε κάποιο κλαρί να ξεραίνεται και κάποιο άλλο να δυναμώνει γιατί γνωρίζει ότι δεν πρόκειται για ένα σχεδιάγραμμα ούτε για ένα πίνακα βοτανικής, αλλά για την ίδια την ζωή. Ο κηπουρός του θεού γνωρίζει ότι δεν έχει εφεύρει τίποτα, ότι απλώς όργωσε τη γη και έπειτα φύτεψε, πότισε, σκάλισε, κλάδεψε. Έλαβε υπόψη του τη σύνθεση του χώματος, τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, την κατεύθυνση του ανέμου, το κλίμα. Και  εάν διαμόρφωσε βοηθούς, αυτοί θα γνωρίζουν καλά αν κάποια μέρα πρέπει να τους εγκαταλείψει, να επαγρυπνούν για την ανάπτυξη του δέντρου που θα έχει γίνει δικό τους.

Είναι, λοιπόν, τόσο δύσκολο να καταλάβει κανείς  ότι μεσολαβούν πολλά χρόνια μόχθου μεταξύ του ¨να αντιληφθούμε τι είναι εκείνο, το οποίο αναμένεται από μας¨ και του να είμαστε σε θέση να το πραγματοποιήσουμε ( πράγμα, που επίσης εξηγεί τις αρκετές λιποταξίες);

Αλλά, πάνω απ΄όλα, είναι άραγε τόσο δύσκολο να δεχτεί κανείς, μια για πάντα, κάτι που είναι τόσο φανερό, δηλαδή ότι ο Γκουρτζίεφ θα είχε αποτύχει στο πιο ουσιαστικό του καθήκον, εάν είχε ¨διαμορφώσει ένα μαθητή¨ικανό να καταλάβει μια και καλή ότι η ίδια η ζωή και το βαθύτερό του είναι δεν θα έπαυαν να απαιτούν απ΄αυτόν μέχρι το τέλος;

Όλα αυτά μας δείχνουν πρώτα απ΄¨όλα πόσο λάθος πλησιάζουμε την έννοια του δασκάλου στις μέρες μας.

Με την ευκαιρία αυτή, πρέπει να πω ότι λυπάμαι που δεν μπόρεσα να διασχίσω πιο έγκαιρα τον Ατλαντικό, ώστε να παρευρεθώ στην παρουσίαση της πλούσιας και σοβαρής μελέτης, που αφιέρωσε το περιοδικό  Ερμής σ¨αυτό το τόσο ζωτικό θέμα και που έγινε εδώ, στα πλαίσια των διαλέξεων ¨Ο Άνθρωπος και η Γνώση¨. Και χωρίς να χάσω χρόνο, θα σας έλεγα πόσο πολύ εκτίμησα, διαβάζοντας το τεύχος 4 του Ερμή, το γεγονός ότι άπαξ και αναγνωρίστηκε η φύση του δασκάλου σαν η ¨ενσάρκωση της γνώσης¨, σύμφωνα με την παράδοση, η έμφαση δόθηκε στο λειτούργημα, που τον χαρακτηρίζει και όχι στο άτομό του.

Αναμφισβήτητα, αυτή είναι η πιο σωστή διάσταση. Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει, γενικά, για το ¨μήνυμά¨ του ή με τρόπο περισσότερο θρησκευτικό παρά πνευματικό, για την αποστολή του. Αλλά μπαίνουμε ήδη σ΄ένα σωστό δρόμο κατανόησης, υπογραμμίζοντας ότι βρίσκεται εδώ για κάποιο λόγο, πως έχει να κάνει κάτι, να διεκπεραιώσει ένα επιτακτικό καθήκον× και αν προχωρήσουμε λίγο ακόμα, θα δούμε τον δάσκαλο να μας εμφανίζεται όχι μόνο σαν κάποιος, που έχει να παίξει ένα συγκεκριμένο ρόλο σε μια διαδικασία, αλλά σε τελική ανάλυση, σαν αυτός ο ίδιος ο ρόλος.

Ναι, ο δάσκαλος και το λειτούργημά του δεν είναι πάρα ένα και το αυτό. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι ο δάσκαλος είναι αυτό το λειτούργημα: ένα λειτούργημα ενανθρωπισμένο.

Ένα πολυδιάστατο λειτούργημα, του οποίου πολλές πλευρές συχνά παραμένουν δυσπρόσιτες. Αλλά, απ΄όλα αυτά ποιο είναι το ουσιαστικό;

Την απάντησή μας την γνωρίζετε ήδη, ή την διαισθάνεστε. Την υποδηλώνει η ίδια η διατύπωση του αποψινού μας θέματος: η ύψιστη λειτουργία είναι αυτή  του Μποπιντάρμα, του αφυπνιστού. Ο δάσκαλος είναι η ίδια η αφύπνιση.

Ναι, ο δάσκαλος είναι ο αφυπνιστής. Αλλά, ποιόν ξυπνάει; Από τι; Και σε τι;

Αφυπνίζει αυτούς, που θέλουν να αφυπνιστούν. Τους ξυπνά από τον ύπνο τους. Τους αφυπνίζει στο είναι τους, στη πραγματικότητα. Στη ζωή.

Φυσικά, όλα αρχίζουν από μια συνάντηση. Ποιος τη θέλησε αυτή τη συνάντηση; Ένα γεγονός μιας τέτοιας τάξης δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα του τυχαίου. Το λιγότερο, που απαιτεί, είναι να είναι και οι δύο πλευρές έτοιμες για το γεγονός. Διαφορετικά, ακόμα και εάν συμβεί η συνάντηση, δεν γίνεται η απαιτούμενη επαφή.

Όπως, όμως, δεν υπάρχει μαθητής χωρίς δάσκαλο, δεν υπάρχει και δάσκαλος χωρίς μαθητή. Αυτό, που καθορίζει το δάσκαλο, δεν είναι μόνον η δυνατότητα που έχει να μεταδίδει την αλήθεια, την οποία και ο ίδιος έχει δεχτεί× είναι ακόμα και η προσμονή ορισμένων ανθρώπων.

Ο Ρενέ Ντωμάλ, ο Λύκ Ντήτρικ και οι σύντροφοί του της εποχής εκείνης είχαν τα απαραίτητα προσόντα για να γίνουν πραγματικοί μαθητές, γιατί είχαν την πείνα και τη δίψα. Η αναζήτηση του πραγματικού βασιζόταν σε μια ουσιαστική αίσθηση ανικανοποίητου: αισθανόντουσαν βαθύ αίσθημα ανικανοποίητου και υπέφεραν, επειδή δεν ήταν ο εαυτός τους, ή αυτό που ένοιωθαν ότι καλούνται να είναι. Οι κοιμισμένοι στριφογύριζαν στο κρεβάτι τους, ψηλαφίζοντας στα τυφλά για το φως.

Εάν εξαιρέσουμε αυτούς, που τραβήχτηκαν παρά τη θέλησή τους, θα ξυπνήσουν μόνον όσοι κοιμισμένοι πραγματικά το επιθυμούν.

Όσο για τους άλλους…δεν υπάρχει χειρότερος κοιμισμένος από αυτόν, που δεν θέλει να ξυπνήσει. Και από πού, λοιπόν, πηγάζει αυτή η προσδοκία της αφύπνισης; Κάτι πρέπει να επαγρυπνεί κάτω απ΄τη στάχτη. Πρέπει να έχει μείνει κάποια θράκα. Η αφύπνιση λανθάνει ήδη κάτω από τη στάχτη των ονείρων, γι΄αυτόν που ψάχνει να αφυπνιστεί.

Πρώτο μυστήριο, πρώτο αίνιγμα, σαν το ξύπνημα να ήταν κιόλας στην θέση του, παραμονεύοντας την πρόσφορη στιγμή, για να ταρακουνήσει τον κοιμισμένο.

Αλλά είναι λίγοι αυτοί που ξέρουν να αναγνωρίσουν την φύση αυτής της ύπνωσης που γι΄αυτούς καταλαμβάνει την θέση της ύπαρξης.

Είναι αυτό που ο παλιός δάσκαλος του Ταό Τσάνγκ-Τσέου είχε τόσο καλά καταλάβει, που έλεγε :

¨Μήπως η ζωή είναι ένα όνειρο;

¨Μερικοί όταν ξυπνήσουν απο ένα χαρούμενο όνειρο, στενοχωριούνται× άλλοι , λυτρωμένοι από ένα λυπηρό όνειρο, ξυπνώντας, χαίρονται. Και οι μεν και οι δε, όσο ονειρευόντουσαν, πίστευαν ότι το όνειρό τους ήταν η πραγματικότητα.

¨Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με το μεγάλο ξύπνημα, τον θάνατο, μετά από τον οποίο λένε για τη ζωή: Δεν ήταν παρά ένα μεγάλο όνειρο. Αλλά λίγοι από τους ζωντανούς το καταλαβαίνουν αυτό. Όλοι  σχεδόν πιστεύουν πως είναι εντελώς ξύπνιοι. Θεωρούν, στ΄αλήθεια, τον εαυτό τους άλλοι βασιλιά κι άλλοι υπηρέτη.

¨Όλοι ονειρευόμαστε . Και σεις και εγώ. Εγώ, που σας λέω πως ονειρεύεστε, ονειρεύομαι κι εγώ το δικό μου όνειρο¨.

Ας αρκεστούμε, προς το παρόν, σ΄αυτή την σύντομη αναφορά στον Τσανγκ-Τσέου, μη τυχόν και κανείς εξόριστος Ταοϊστής έρθει και διεκδικήσει την πατρότητα της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ, όπως πριν λίγο καιρό, σχεδόν ταυτόχρονα, ένας θεολόγος της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας και ένας ¨σούφι¨, απεσταλμένος από μια μυστική αδελφότητα της Κεντρικής Ασίας…

Όπως και να΄ναι  ο ύπνος, που κατά τον Γκουρτζίεφ είναι η μόνιμη κατάσταση του ανθρώπου, που θεωρεί τον εαυτό του αφυπνισμένο, είναι ένα είδος ύπνωσης, στην οποία τον κρατά αιχμάλωτο η δύναμη της φαντασίας, έτσι ώστε να αντιτίθεται στην αφύπνισή του και στο να δει τον εαυτό του έτσι όπως είναι.

Όσον αφορά, δε, την κατάληξη της αφύπνισης, αυτό προς το οποίο τείνει, τι θα μπορούσα να πω που να μην γνωρίζει ήδη ο κάθε σοβαρός αναζητητής; Κάτω  από τις ποικίλες του όψεις, ο στόχος, η κορυφή του βουνού, παραμένει μοναδικός.

Εάν έκανα νύξη για το είναι, για το πραγματικό, για τη ζωή, δεν είναι για να βουλιάξουμε στη μέθη των λέξεων. Η απήχησή τους μέσα μας δεν είναι η ίδια για όλους, και καθένας μπορεί να τις πάρει με το δικό του τρόπο. Δεν πρόκειται περί αυτού.

Αλλά αυτό, για το οποίο θα συνεννοηθούμε πιο εύκολα, ελπίζω ότι είναι η ιδέα της επιστροφής.  Η αφύπνιση δεν είναι η κατάκτηση μιας κατάστασης ανώτερης συνείδησης, είναι η επιστροφή, μέσα από μια κίνηση που αδιάκοπα ο άνθρωπος επιχειρεί και αδιάκοπα αρνείται, στη συνείδηση αυτού που είναι.

Διότι ακόμα και η πιο φευγαλέα λάμψη συνείδησης περιέχει την υπόσχεση για μια συμμετοχή στο ολοκληρωτικό Είναι, ¨έξω από το οποίο¨, λέει ο Γκουρτζίεφ, ¨γεννιέται εξαιτίας της διαίρεσης και διαφοροποίησης η ποικιλία των φαινομένων, που παρατηρούμε¨.

Αλλά ας μην χάσουμε  τον χρόνο μας μ΄ένα θέμα, το οποίο θα προσφερόταν εξαιρετικά εύκολα σε ψεύδομεταφυσικούς  σχολιασμούς. Μέσα στη πνευματική της διάσταση, η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ θέλει να είναι ουσιαστικά πρακτική.

Και αφού ψάχνουμε να προσδιορίσουμε το λειτούργημα του αφυπνιστή στο πρόσωπο του δασκάλου, θα΄πρεπε, τώρα, να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τη διαδικασία, που αυτός ακολουθεί.

Η πρώτη φροντίδα, λοιπόν, είναι να συγκεντρώσει ή να δημιουργήσει τις πιο πρόσφορες συνθήκες για την αφύπνιση. Και δεν πρέπει, κυρίως, να ξεχάσουμε ως προς αυτό ότι κι ο ίδιος αποτελεί μέρος αυτών των συνθηκών, ότι βρίσκεται μέσα ή μάλλον, βάζει τον εαυτό του μέσα, επίτηδες. Στην πραγματικότητα, αυτός ο ίδιος είναι η κεντρική προϋπόθεση, γύρω από την οποία περιφέρονται οι υπόλοιπες.

Από δω και μπρος , λοιπόν, θα απορούμε λιγότερο για την ελευθερία, με την οποία ο Γκουρτζίεφ έπαιζε μ΄αυτές τις συνθήκες. Γιατί φαίνεται πως όλα τα μέσα του ήταν θεμιτά. Το πιο απλό και το πιο προφανές ήταν η ίδια του η παρουσία, η σιωπηλή επιρροή, που ασκούσε πάνω στον καθένα και που, μερικές φορές , έπαιρνε μια πολύ άμεση μορφή , σαν ένα είδος όσμωσης.

Αλλά διατηρούσε στη διάθεσή του πολλά άλλα μέσα, έμμεσα αυτή τη φορά, που φαινομενικά ήταν αρνητικά.

Για παράδειγμα , δεν δίσταζε να προκαλέσει αμφιβολίες για το πρόσωπό του , με τα λόγια του, τις αντιφάσεις του, την συμπεριφορά του, ως την στιγμή που οι ενδιαφερόμενοι (ιδιαίτερα εκείνοι , που θα είχαν την τάση να του δείξουν ένα είδος τυφλής λατρείας) αναγκαζόντουσαν να ανοίξουν επιτέλους τα μάτια τους μπροστά στο χάος των προσωπικών τους αντιδράσεων.

Η αφύπνιση σημαίνει μια λύση της συνέχειας, τη θραύση ενός επιπέδου, ένα διάστημα ανάμεσα σε δυό καταστάσεις καθαρά διαφοροποιημένες .Για να γίνει το πέρασμα από τη μια κατάσταση στην άλλη, χρειάζεται ένα σοκ . Αυτό το σοκ μπορεί να συμβεί με πολλούς τρόπους:  από μια απότομη αλλαγή στάσης, από μια άμεση πρόκληση, ή ένα αναπάντεχο χαμόγελο, από μια μεγαλύτερη απαίτηση ή από μια ξαφνική αβρότητα.

Όλα αυτά τα μέσα προϋποθέτουν, ασφαλώς, γι΄αυτόν που τα χειρίζεται, μιαν επιστήμη, μια δεξιοτεχνία, μια τέχνη, που αυτός, που την εξασκεί, την έχει αφομοιώσει. Προσοχή στους μαθητευόμενους μάγους, που στη συνέχεια θα φανταστούν πως είναι σε θέση να τον μιμηθούν. Θα υποχρεωθούν, αργά ή γρήγορα, να εγκαταλείψουν, ή να μάθουν να κάνουν διάφορες επικαλύψεις. Τα πράγματα αυτά δεν διδάσκονται, ακόμα και σε κείνους, που έχουν τα προσόντα. Θα πρέπει να τα ξανα-ανακαλύψουν από μόνοι τους, να τα ρυθμίσουν στις δικές τους δυνατότητες και να τα προσαρμόσουν στις περιστάσεις, που διαρκώς αλλάζουν.

Άλλωστε, η μέθοδος του Γκουρτζίεφ ήταν όσο το δυνατό πιο απομακρυσμένη από κάθε διδακτικό φορμαλισμό. Γι΄αυτόν, σ΄αυτόν, το δόγμα και η μέθοδος αποτελούσαν πράγματι μια αδιάσπαστη, αχώριστη δυάδα. Η άρνησή του να ανταποκριθεί σε μας, που περιμέναμε μια ¨διδασκαλία¨, που να φαίνεται να έχει συνοχή, σύμφωνα με μια λογική ακολουθία, ήταν από μόνη της ένα μάθημα. Είχε τη τέχνη να ξεφεύγει ή ακόμα και να μας δίνει μια εκθαμβωτική απάντηση, όταν πια είχαμε εγκαταλείψει κάθε ελπίδα να μας τη δώσει.

Μιλούσε για το σύστημά του, αλλά ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε συστηματοποίηση.

Άλλο σημείο, που πρέπει να καταλάβουμε καλά: ο ρόλος του δασκάλου δεν θάπρεπε ποτέ να είναι η υποκατάσταση του μαθητή σ΄αυτή τη προσπάθεια για κατανόηση, που ο ίδιος μόνος του είναι υποχρεωμένος να κάνει για λογαριασμό του. Και τα σοκ, οι παροτρύνσεις, οι συνθήκες οι υπολογισμένες να του προκαλέσουν την αφύπνιση, υπάρχουν μονάχα για να τον προετοιμάσουν, να τον παρασύρουν ώστε να μπορέσει να μην έχει πια ανάγκη του δάσκαλού του και να βαδίσει μόνος πάνω στο δρόμο, την ημέρα που θα φανεί πως είναι ικανός.

Η υπόδειξη δόθηκε, το κάλεσμα έγινε. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση του καθενός. Η εσωτερική αναζήτηση είναι από τη φύση της ατομική.

Από τη μια μεριά υπάρχει ύπνος, απουσία, λήθη...από την άλλη, ξύπνημα, παρουσία και ανάμνηση του εαυτού, να τα δεδομένα του προβλήματος. Εναπόκειται στον καθένα να μπει στο παιχνίδι.

Αλλά τι είναι η ανάμνηση του εαυτού;

Ο Θεός να με φυλάξει απ΄το να προσπαθήσω να καλύψω το θέμα! Παρόλα αυτά, θα ήθελα εδώ να διαλύσω ορισμένες πιθανές παρεξηγήσεις.

Αν απ΄όλα τα θέματα επιλέξαμε αυτό εδώ, είναι γιατί αποτελεί το ίδιο το κλειδί της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ. Είναι το Άλφα και το Ωμέγα. Είναι το κατώφλι, που πρέπει να το διαβεί κανείς για να ξεκινήσει και μετά, να το περάσει ξανά και ξανά, άπειρες φορές. Είναι επίσης, το οριακό σημείο της απόλυτης πραγμάτωσης, γιατί ο άνθρωπος που θα έφτανε ως εκεί θα αποκτούσε τη γνώση του συνόλου των εσωτερικών και εξωτερικών σχέσεων, που τον αποτελούν.

Θα ήταν απόλυτα ο εαυτός του και θα εύρισκε επιτέλους την πραγματική του θέση μέσα στο Σύμπαν.

Είναι σαν να λέμε ότι η ανάμνηση του εαυτού περιλαμβάνει άπειρες πλευρές, ότι μπορεί κανείς να τη θεωρήσει από πολύ διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ότι συμπεριλαμβάνει έναν ορισμένο αριθμό βαθμίδων και ότι πάντοτε είναι πέρα απ΄ότι μπορούμε να συλλάβουμε.

Παρόλα αυτά, κάτω απ΄όλες τις πολυάριθμες μορφές της, μπορούμε να ξαναβρούμε τη μοναδική γεύση της βασικής εμπειρίας. Τίποτ΄άλλο δεν έχει σημασία.  Και όλες οι παραφωνίες, που δημιουργούνται, οφείλονται στο ότι δεν το παίρνουμε αυτό σοβαρά υπόψη.

Για το κάθε πράγμα υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος. Τόσο για την αυτοσυγκέντρωση, μακριά απ΄τους άλλους και με τα μάτια κλειστά, όπως και για την έντονη συμμετοχή στη δίνη της ζωής, με τα μάτια ορθάνοικτα. Το λάθος είναι η προσήλωση, ο αυθαίρετος διαχωρισμός, η αποσύνδεση, ή όταν τα πράγματα δεν γίνονται στην ώρα τους : η έντονη δραστηριότητα, όταν επιβάλλεται ηρεμία, ή η προσφυγή στη σιωπή, όταν έρχεται η ώρα να μιλήσουμε.

Ας προσθέσω ότι την δυνατότητα της ανάμνησης του εαυτού, παρόλο που την έχουμε από τη γέννησή μας, χρειάζεται να την ξανα-ανακαλύψουμε και κατόπιν να την καλλιεργήσουμε. Χωρίς μια ειδική εργασία θα εξανεμιστεί. Πρέπει, λοιπόν, ήρεμα, χωρίς να εξαντλείται κανείς σε μάταιες προσπάθειες αλλά και χωρίς ανάπαυλα, να προσπαθήσει να την αναπτύξει σε συχνότητα, σε διάρκεια, σε ένταση, σε εύρος και σε βάθος.

Αλλά τι ειναί η ανάμνηση του εαυτού;

Να κιόλας περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα , που εξασκούμαι σ΄αυτό και, για νάμαι ειλικρινής, αισθάνομαι σήμερα εξίσου ανίκανος να το ορίσω με ένα τρόπο, που να με ικανοποιεί απόλυτα, όσο και την πρώτη μέρα.

Θα έλεγα, μάλιστα, ότι είναι ακόμα πιο δύσκολο από την πρώτη μέρα! Διότι, στην αρχή, είχα την εντύπωση ότι αντίθετα, καταλάβαινα τέλεια περί τίνος επρόκειτο. Αλλά αναγκάστηκα να χάσω τις ψευδαισθήσεις μου πολύ γρήγορα . Καθώς περνούσε ο καιρός, στις προσπάθειες για ανάμνηση του εαυτού μου, εξανεμιζόταν η ξεκάθαρη αντίληψη, που νόμιζα πως είχα γι΄αυτήν, και κάθε φορά βούλιαζα όλο και περισσότερο σ΄ένα βάραθρο αδυναμίας να καταλάβω.

Η περίπτωσή μου, βέβαια, δεν ήταν μοναδική: το βάραθρο έμοιαζε, κατά κάποιο τρόπο, να είναι πολυσύχναστο. Γαζωνόμασταν ο ένας στον άλλο όπως-όπως . Αλλά ο καλός μας δάσκαλος, παίζοντας με τον πόνο μας, ευχαριστιόταν να μας κρατάει εκεί και ακόμα να μας σπρώχνει βαθύτερα και δεν παρέλειπε, την κατάλληλη στιγμή, να μας θέτει – ώ σοφία απατηλή – την πιο αθώα ερώτηση του κόσμου:

¨΄Όταν θυμάστε τον εαυτό σας, τι θυμόσαστε ακριβώς;¨

Κόκκαλο!  Κεραυνός !

Ακαριαία αναπηδούσαν πλήθος σκέψεις.

Αλλά πως αλλιώς θα μπορούσα να γνωρίσω αυτό το ¨ακριβώς¨, αν όχι ξεκλέβοντας κομμάτια από το διαρκές όνειρο, μέσα στο οποίο ζω αν όχι διαισθανόμενος λανθάνουσες δυνατότητες (σαν να λέμε ξεχασμένες στη λήθη), αν όχι από την βιωμένη έλλειψη μιας συνοχής, μιας αποτελεσματικής μονιμότητας του είναι; Αν όχι εξ ορισμού ; Αν όχι μέσα από το δρόμο του παραλόγου ;

Τι φλυαρίες, που είναι όλα αυτά. Το μόνο που μένει, είναι ένα: δεν θυμάμαι τίποτα – τίποτα, που θα μπορούσα να νιώσω με απόλυτη βεβαιότητα πως είναι ο εαυτός μου, άρα δεν είμαι τίποτα  και όμως…

Και όμως, πώς να αρνηθεί κανείς ένα ¨άλλο στοιχείο : ότι μου έχει δοθεί η δύναμη, είτε την ασκώ είτε όχι, να έχω ορισμένες στιγμές συνείδησης της ίδιας μου της παρουσίας: εγώ ,  εδώ , τώρα .

Μια εμπειρία που συνοδεύεται από μια γεύση παράδοξα οικεία, μια αίσθηση πολύ ιδιαίτερη, αυθεντικά υποκειμενική θα έλεγα. Αυτό, απλούστατα, είμαι εγώ.  Με αναγνωρίζω. Με θυμάμαι. Εμένα.

Αυτήν την παρουσία, που μου επιβάλλεται από μέσα μου, την χάνω, την ξεχνώ× αλλά την ξαναβρίσκω, την ξαναθυμάμαι ή, για να το πω καλύτερα: εκείνη, μέσα μου, θυμάται.

¨Αφύπνιση. Θάνατος. Γέννηση¨.

Ξαναβρίσκω αυτήν την αγαπημένη φράση του Γκουρτζίεφ μέσα σ΄άυτό το δίλημμα, ανάμεσα στην αναγνώριση της μηδαμινότητάς μου, της αδυναμίας μου και στην βεβαιότητα μιας ικανότητας να είμαι συνεχώς ανανεωμένος. Μπροστά σ΄αυτή την αποτυχία , αυτό το αίνιγμα, νοιώθω την τάση να εγκαταλείψω τον αγώνα , όπως πολλοί άλλοι, παρά να επιχειρηματολογώ συνέχεια ή να αρκούμαι σε ημίμετρα.

Αλλά, εμμένοντας τόσο αποφασιστικά από αποδοχή σε αποδοχή, προσπαθώ να εμβαθύνω στο παράδοξο όραμα της εσωτερικής μου κατάστασης και ίσως ένα άλλο όραμα να με περιμένει στο άλλο άκρο της μακριάς αυτής σήραγγας.

Ένα όραμα και μια νέα ερώτηση ή ίσως, η ίδια ερώτηση μετασχηματισμένη.

Εγώ θυμάμαι τον εαυτό μου.

Ποιος ¨Εγω¨; Ποιόν ¨εαυτό¨μου;

Ποιος;

Βλέπω έναν έφιππο στο άλογό του, στην πλαγιά του βουνού. Ο έφιππος είναι το ¨Εγώ¨  και το άλογο ο εαυτός μου. ¨Εγώ¨: αυτή η εξατομικευμένη ουσία, αυτή η δυνατότητα ύπαρξης.  ¨Ο εαυτός μου¨: αυτή η δύναμη των λειτουργικών μου εκδηλώσεων.

Αλλά το όραμα σβήνει πολύ γρήγορα .

Η παιδεία και η πληθώρα των επιδράσεων, μαζί με τη βοήθεια της αμέλειάς μου, έχουν μετατρέψει το άλογό μου σε ένα τέρας εγωϊσμού. Οι τρόποι του είναι κάκιστοι :μήπως δεν το βλέπουμε τώρα να έχει κάτσει στο σβέρκο του αναβάτη του, με όλο του το βάρος; Και, άλλωστε, ¨όταν δεν έχω πια άλογο,  ¨εγώ¨ δεν είμαι πια έφιππος. Ούτε καν πεζός – διότι ¨ εγώ ¨δεν θα μπορούσα να μετακινηθώ μόνος μου.

Και πάλι θυμάμαι τον εαυτό μου. Η τάξη έχει επανέλθει. Το όραμα ξαναεμφανίζεται. Ο καβαλάρης ξαναβρίσκει την στάση του. Το ¨εγώ¨ δεν ονειρεύεται πια , δεν αφήνει το άλογό του να περιπλανιέται άσκοπα στα μονοπάτια, που οδηγούν σε γκρεμούς . Σε κατάσταση εγρήγορσης, προσέχει τον ¨εαυτό¨ του, το άλογο και το οδηγεί από τα μονοπάτια των κορυφών, χωρίς να χάνει τον έλεγχο. Ο ένας επαγρυπνώντας και ο άλλος μεταφέροντάς τον , δεν είναι παρά ένα. Θα πάνε μακριά.

Αλλά η ερώτηση παραμένει. ¨Εγώ¨, ¨ο εαυτός μου¨: μια μόνο ύπαρξη.

¨Ποιος¨;

Αυτό το ¨ποιος είμαι ;¨ δεν γινόταν να μην το ξαναβρώ. Χωρίς να το ξέρω, δεν έπαψε ποτέ να ανησυχεί μέσα μου, στο πιο κρυφό μέρος της ύπαρξής μου, σε μια προσπάθεια να γνωρίσω και να συναισθανθώ το ποιος είμαι, με σκοπό να γίνω πραγματικά αυτό που είμαι.

Αυτό θα έπρεπε να είναι αρκετά απλό, ώστε τα στοιχεία αυτά να μας πείσουν. Στην ερώτηση ¨Ποιος ;¨ δεν θα υπήρχε ποτέ παρά μία μόνο ηχώ : ¨ο εαυτός μου¨. Αλλά αυτός ο εαυτός μου είναι απύθμενος. Και είναι ακριβώς αυτό, που μας είναι τόσο δύσκολο να παραδεχτούμε, εμείς που είμαστε πάντα τόσο έτοιμοι να αναγάγουμε σε γνωστό κάτι, που ανοίγεται προς την απεραντοσύνη.

Είναι αλήθεια πως αυτό ξεπερνά την ανθρώπινη κατανόηση και ο νους μου δικαιολογημένα θα έλεγε κανείς, δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί άμεσα. Γιατί, βέβαια, υπάρχει για να καταλαβαίνει, για να σχηματίζει μίαν εικόνα του εαυτού μου που να στέκει και η οποία να μπορεί να αυτοεπιβεβαιώνεται με τόση δύναμη, ώστε να μπορεί να αντέχει κάτω από τον δυνατό άνεμο των εντυπώσεων, που χτυπάνε πάνω της κάθε στιγμή.

Μπορούμε άραγε να πούμε πως τίποτ΄άλλο δεν είναι προσιτό στη νόηση ;Αν η νόηση δεχόταν να δώσει τη θέση της σε μια εμπειρία, που να την ξεπερνάει, άραγε η μόνη λύση που θα της απόμενε θάταν να απαρνηθεί τον εαυτό της και να φύγει από τη μέση;

Όχι, η νόηση δεν έιναι ο εχθρός. , άλλα μάλλον το θύμα του τρόπου που την χρησιμοποιώ. Είναι πάντα δυνατή μια ανατροπή της κατάστασης, που θα μετέτρεπε τη νόηση σε απαραίτητο εξάρτημα, στενά συνδεδεμένο με τα άλλα στηρίγματα, που προέρχονται από την ανθρώπινη εμπειρία, προς μια απελευθέρωση, από την οποία η ίδια η νόηση θα έβγαινε κερδισμένη.

Αυτή η ανατροπή της κατάστασης είναι η απαρχή του φαινομένου, που ονομάζουμε ¨ανάμνηση του εαυτού¨.

Αυτό το φαινόμενο μπορεί λίγο ή πολύ να είναι φευγαλέο και επιφανειακό, αλλά αυτό που αντιλαμβάνομαι είναι το σημάδι μιας ριζικής μεταμόρφωσης που , αν αναπτυχθεί, θα επηρεάσει όχι μόνο τον κόσμο της σκέψης μου αλλά κι όλη μου την ύπαρξη.

Γι΄αυτό ακριβώς πρόκειται. Για ένα καινούργιο τρόπο ύπαρξης. Η προσοχή μου δεν είναι πια η ίδια  Η δύναμή της αυξάνεται, η λεπτότητά της και η ελευθερία της την κάνουν ταυτόχρονα πιο απέραντη και πιο ζωντανή. Κινητοποιεί μέσα μου λανθάνουσες δυνάμεις , που ως τώρα διατηρούνταν σε κατάσταση λήθαργου. Βάζει σε λειτουργία μια αλλαγή δυναμικού και καθεστώτος ορισμένων λειτουργιών, ελευθερώνοντας έτσι μια σειρά διαδικασιών, μέσω των οποίων την στιγμή εκείνη εντείνεται η σφαιρική αντίληψη που έχω για το άτομό μου, αντίληψη η οποία βρίσκεται πέρα από το επίπεδο της αίσθησης αυτής καθεαυτής και της οποίας την γεύση δεν θα μπορούσε κανείς να μπερδέψει με καμμιά άλλη.

Αυτή η γενική ταραχή συμπίπτει με την εμφάνιση ενός πολύ δυνατού συναισθήματος ανανέωσης , ενός συναισθήματος πως  είναι κανείς ανοικτός και να ανήκει τόσο στον έξω κόσμο όσο και στον μέσα, σαν οι δύο να ήταν ένα μέσα μου.

Τώρα μια βεβαιότητα με διαποτίζει. Αυτό, που μόλις έζησα, Ξεφεύγει από τις στενές συνήθειές του αυτοματισμού μου, για να υπακούσει σ΄ένα  σύνολο νόμων, των οποίων η εξουσία δεν είναι αισθητή στο επίπεδο της συνηθισμένης μου ύπαρξης. Και από τη στιγμη, που εφαρμόζεται στην ίδια την εμπειρία , σταματώ να απωθώ σαν  ύποπτη την επιθυμία να μελετήσω σοβαρά τους νόμους αυτούς  του μετασχηματισμού της ενέργειας, που οι παραδοσιακές διδασκαλίες μας παρουσιάζουν σαν κοσμικούς νόμους.

Από δω και πέρα , δεν υπάρχει απλώς και μόνο μια μάταιη περιέργεια , αλλά η νόμιμή ύπαρξη ενός ευρύτερου και ακριβέστερου οράματος των δυνατοτήτων, που μου προσφέρονται, μια πιο πλατεία  κατανόηση των αρχών της σχετικότητας και της αρμονίας του κόσμου, που πάνω τους στηρίζεται η δική μου ελπίδα για απελευθέρωση και εσωτερική ανάπτυξη .

Έτσι,,  λοιπόν, σε κάθε επίπεδο εκδήλωσης, οι διάφορες  συνιστώσες της ύπαρξής μας υπακούουν σε νόμους ανελέητους .Τόσο για τον υπνοβάτη, που ακολουθεί την ζωή του σαν  ¨ζόμπι¨, όσο και για τον αμετανόητο ονειροπόλο, που αφήνεται να παρασυρθεί από τις ψευδαισθήσεις μιας αποπροσανατολισμένης  φαντασίας, η λειτουργία αυτών των νόμων σημαίνει τη διαιώνιση της υποδούλωσης. Αλλά ο άνθρωπος, που αφυπνίζεται στην πραγματικότητα του εαυτού του, μπορεί να ξαναβρεί, με τη μελέτη και την εξάσκηση, την αίσθηση μιας εσωτερικής τάξης καθώς  και το μυστικό μιας ανακατανομής της δικής του ενέργειας, χάρη στην οποία μπορεί να ελπίζει ότι θα εκδηλώνεται όλο και περισσότερο σύμφωνα με την πραγματική του φύση.

Και τώρα, η ανάμνηση του εαυτού, τι είναι ;

Δεν μένει παρά καθένας μας να ακούσει την ερώτηση χωρίς να προσπαθήσει να την απαντήσει, να την κουβαλάει μέσα του και να την ζει.

Pauline de Dampierre

Πολλά  έχουν  γραφτεί  σχετικά  με  έναν  συγκεκριμένο  τόπο  στο  Παρίσι,  όπου  κάποιο  είδος εσωτερικής  φλόγας  κρατιόταν αναμμένη, καθ΄ όλη την διάρκεια  των σκοτεινών  ημερών και  νυχτών  της  Γερμανικής  κατοχής. Σε  ένα  μικρό  και  γεμάτο  κόσμο  διαμέρισμα  στην  οδό  des ColonelsRenard, μία  περίεργης  σύνθεσης  ομάδα  ανθρώπων  συναντιόταν  κάθε  νύχτα  για  να  ακούσουν με  αφοσιωμένη  προσοχή  έναν  Ελληνο-Αρμένιο  με  το  όνομα  Γκουρτζίεφ,  να  φάνε  τα  καταπληκτικά  γεύματα  που  μαγείρευε  γι΄ αυτούς  και  να  ακούσουν  να  διαβάζεται  δυνατά  το ακόμη  αδημοσίευτο, ¨Ιστορίες  του  Βελζεβούλ προς  τον  εγγονό του¨.  Η  Pauline de Dampierre  ήταν  μία  γυναίκα  αυτού  του  κύκλου. Ήταν μία  νεαρή  δικηγόρος  που  έγινε  δημοσιογράφος  αργότερα  αφού  τελείωσε  ο  πόλεμος. Δεν  ήταν  προορισμένη  να  ακολουθήσει  καμμία  από  τις  καριέρες  που  είχε  αρχικά  διαλέξει  για  τον εαυτό  της. Η  συνάντησή  της με τον κ. Γκουρτζίεφ  υπήρξε  καθοριστική. Μετά  από αυτή, η  επαγγελματική της εργασία  συνεχίστηκε  μόνο  σαν  ένας  τρόπος  ζωής  και ένας  χώρος  για  μελέτη  του εαυτού.

Μετά  τον θάνατο  του  Γκουρτζίεφ το 1949  και  μέχρι  σήμερα, έχει συνεχίσει  μαζί  με  άλλους εκείνου του  κύκλου, την μέθοδο  της  εργασίας  επάνω στην διδασκαλία  του για  τον  εαυτό  και με  τους  πολλούς  καινούργιους  ανθρώπους  που  ήρθαν,  ρωτώντας  να  μάθουν  περισσότερα  σχετικά  με  τον  αινιγματικό  Διδάσκαλο  και  τις  ιδέες  που  διετύπωσε.

D.M.Dooling: «Καταλαβαίνω  ότι  ο  κ. Γκουρτζίεφ  είχε  ένα  πλήρες  κοσμολογικό  σύστημα, έτσι  διδασκαλίας σε ένα αρχή λέξη διαφοροποιημένος

Pauline de Dampierre: « Βέβαια. Είχε  πει  πολύ  κατηγορηματικά,  ότι  άνδρες  και  γυναίκες έχουν  τις  ίδιες  δυνατότητες  εσωτερικής  ανάπτυξης. Επέμενε  στην διαφορά  ως  προς  τον  τύπο  φυσικής  ενέργειας  και  για  τους  ρόλους  που  έπρεπε  να  διαδραματίσουν  ώστε  να  είναι  σε  εναρμόνιση  με  αυτούς. Εξάλλου  η  εργασία  επάνω  στον  εαυτό  είναι  ίδια  για  όλους, δεν υπάρχει  διαφορά.»

D.M.D. : «Μου  έχει  κεντρίσει  το  ενδιαφέρον  ο  ορισμός, στο  τέλος  της  εισαγωγής  του βιβλίου  του, ¨Συναντήσεις  με  Αξιοσημείωτους  Ανθρώπους¨.  Λέει, « Μπορεί  να  ονομάζεται αξιοσημείωτος  άνθρωπος,  αυτός  που  υπερέχει  από  τους  γύρω  του  με  την  επινοητικότητα  του  νου  του  και  που  ξέρει  πως  να  αυτοκυριαρχείται   στις  εκδηλώσεις  που  πηγάζουν  από  την  φύση  του  και  ταυτόχρονα  να  συμπεριφέρεται  δίκαια  και  ανεκτικά  στις  αδυναμίες  των  άλλων. »(σ.50-51).

P. de D. : « Ναι,  μπορεί  να  είναι  δίκαιος  μπροστά  στις  αδυναμίες  των  άλλων,  γιατί  έχοντας  μάθει  να  συγκρατεί  τις  δικές του  εκδηλώσεις  ξέρει  πως  είναι &  ξέρει  ποια  είναι  η  δυσκολία.

Υπάρχει  μία  ιστορία  στο  Ζεν  που  το  παρουσιάζει  αυτό  πολύ  καλά. Ένας  τυφλός  άκουγε  μία  συζήτηση  που  γινόταν  κοντά  του  και  ξαφνικά  φώναξε, « Ω,  τι  καταπληκτικός  άνθρωπος !

Ποτέ μου  δεν  έχω ξανακούσει  κάτι  παρόμοιο! » Όταν  ρωτήθηκε τι  ήταν  αυτό  που είχε  ακούσει  και  που  ήταν  τόσο  σημαντικό,  εξήγησε, « Ξέρετε  ότι  οι  τυφλοί  πάντα  αναπτύσσουν  μία  πολύ  λεπτή  αίσθηση  της  ακοής.  Τώρα,  σε  όλη  μου  την  ζωή  δεν  έχω  ακούσει  ποτέ  κάποιον  να  συγχαίρει  κάποιον  άλλο  για  μία  καλή  τύχη  χωρίς  να  ακούσω  στην  φωνή  του  ταυτόχρονα έναν  τόνο  ζήλειας,  και  δεν  έχω  ακούσει  ποτέ  οποιονδήποτε  να  παρηγορεί  για  μια  κακοτυχία χωρίς  να  ακούσω  στην  φωνή  του  μία  απόχρωση  ανωτερότητας  ή  ικανοποίησης  γιατί  αυτός  ο  ίδιος  είχε  γλιτώσει. Όμως  στην  φωνή  αυτού  του  ανθρώπου  που  μόλις  τώρα  μίλησε,  όταν  μιλούσε  για  ευτυχία  άκουγα  μόνον  ευτυχία,  και  όταν  εξέφραζε  την  λύπη  του,  δεν  άκουγα  τίποτε  παρά  λύπη...»  Ο  άνθρωπος  τον  οποίο  είχε  ακούσει,  ήταν  στην  πραγματικότητα  ένας  μοναχός,  ένας  μεγάλος  βουδιστής  άγιος. Ίσως  θα  μπορούσες  να  πεις  ότι  ήταν  ένας  ¨ολοκληρωμένος  άνθρωπος¨ ».

D.M.D. : « Καταπληκτική  ιστορία.»

P. de D. : « Όμως  δεν  εννοώ  να  πω  με  αυτό,  ότι  μόνον  οι  άνθρωποι  που  έχουν  φτάσει  σε  αυτόν  τον  βαθμό  πρέπει  να  αποκαλούνται  ¨αληθινοί¨,  γιατί  μεταξύ  του  πλήρως  συνειδητοποιημένου  ανθρώπου,  που  έχει  αποκτήσει  την  μέγιστη  δυνατή  ανάπτυξη  και  του συνηθισμένου,  σύγχρονου  ανθρώπου -¨ενός  σκλάβου, ολοκληρωτικά  στην  διάθεση  των  τάσεών του  που  δεν  έχουν καμία  σχέση με την  αληθινή  του  ατομικότητα¨,  υπάρχει  χώρος  για  μία άλλη  κατηγορία  του  ανθρώπινου  γένους,  εκείνους  που  αναζητούν  έναν  δρόμο  προς  την αλήθεια.

Με  άλλα  λόγια, θα  μπορούσε  να  πει  κανείς, ότι  αυτοί  είναι  άνθρωποι  που έχουν  ανακαλύψει  μία  αλήθεια  μέσα  στα  λόγια  του  τυφλού  η  οποία  προσχωρεί  πολύ  πιο  μακριά  από  μία  απλή  έξυπνη  παρατήρηση &  η  οποία  τους  απασχολεί  πολύ  βαθειά.  Έχουν  δει,  ότι  αυτές  οι  σχεδόν  ασυνείδητες  συναισθηματικές  καταστάσεις  μέσα  στις  οποίες  επιτρέπουν  στους εαυτούς  τους  να  περιέλθουν,  είναι  μόνο  μία  όψις  ενός  πάρα  πολύ  σοβαρού  προβλήματος - ενός  θεμελιώδους  προβλήματος - πολύ  ουσιαστικού  για  την  όλη  τους  ζωή. Έτσι  έχουν  αποφασίσει  να  διαθέσουν  οτιδήποτε  έχουν  ώστε  να  το  αντιμετωπίσουν.»

D.M.D. : « Εννοείτε  ότι  αυτό  το  θεμελιώδες  πρόβλημα  έχει  σχέση  με  την  σκλαβιά  για  την  οποία  μιλήσατε ; »   

P. de D. : « Ναι,  έχει  σχέση  με  την  σκλαβιά  και  το  αντίθετό  της,  δηλαδή  την  πιθανή  απελευθέρωση  κάποιου.   Αλλά  ας  έρθω  στον  ορισμό  του  ¨ολοκληρωμένου  ανθρώπου¨  ή,  όπως  θα  μπορούσε  να  πει  κανείς, ¨ενός  αληθινού  ανθρώπου¨,  ενός  που  έχει  στραφεί  προς  ό,τι  είναι  αληθινό  μέσα  του. Δύο  ορισμοί  θα  μπορούσαν  να  δοθούν. Από την  μία  πλευρά, υπάρχει  ο  εξελιγμένος  άνθρωπος, όπως  έχει  εμφανιστεί  σε εξαιρετικές στιγμές στην  ιστορία  της ανθρωπότητας. Είναι  ο  άνθρωπος, όπως  περιγράφεται  από  τον  κ. Γκουρτζίεφ,  όπου  έχει αποκτήσει  το  δικό  του  ¨Εγώ¨ με όλες τις  ιδιότητες  της  συνείδησης,  της  αντικειμενικής  σκέψης  και  συναισθήματος  και  σε  ένα  πιο  χαμηλό  επίπεδο,  υπάρχουν  άνθρωποι  τέτοιοι  όπως  οι  ¨αξιοσημείωτοι  άνθρωποι¨ για  τους  οποίους  μιλά  ο  κ. Γκουρτζίεφ  στο  βιβλίο  του,  οι  οποίοι  βρίσκονται  στην  οδό. Αυτοί  είναι  άνθρωποι  πολύ  διαφορετικής  καταγωγής,  ένας  ιερέας,  ένας  Ρώσος  πρίγκιπας, ένας  πωλητής  του  δρόμου,  ένας  αρχαιολόγος,  ένας  αλκοολικός,  ένας  νεαρός  μουσικός. 

Μερικοί  από  αυτούς  εισέρχονται  σε  μοναστήρια,  άλλοι  παραμένουν  απλοί  άνθρωποι,   αλλά  αυτό  που  έχουν  κοινό,  είναι  ότι  όλοι  έχουν  κινηθεί  με  την  ίδια  ζέση  και  την  ίδια  αποφασιστικότητα,  από  την  αυτοπεποίθηση  που  αναφέρεται  στο  τέλος  του  βιβλίου  από  τον έναν  εξ΄ αυτών,  τον  γηραιό  καθηγητή  Skridlov, «...ξεχωριστά  από  τις  ματαιότητες  της  ζωής,  υπάρχει  ένα ¨κάτι  άλλο¨  το  οποίο  πρέπει  να  είναι  στόχος  και  ιδεώδες,  για  κάθε  λιγότερο  ή  περισσότερο σκεπτόμενο  άνθρωπο.  Ότι  υπάρχει  μόνο  αυτό,  το ¨κάτι  άλλο¨  που  μπορεί  να  κάνει  έναν  άνθρωπο αληθινά  ευτυχή  και  να  του  δώσει  αληθινές  αξίες, αντί  τα  ψεύτικα  ¨καλά¨  με  τα  οποία  στην συνηθισμένη  ζωή  είναι  πάντα  και  για  κάθε-τι  γεμάτος». Βέβαια, αυτό το ¨κάτι  άλλο¨  είναι  ό,τι παρουσιάζεται  σαν  θεμελιώδες και μοναδικό  από  όλες τις μεγάλες  παραδόσεις  &  θρησκείες  που έχουν  εμφανιστεί  στην  τροχιά  της  ανθρώπινης  ιστορίας. 

Ο  κ. Γκουρτζίεφ  φέρνει  σε  αυτό  μία  νέα  θεώρηση,  η  οποία  συμμορφώνεται  στις  αλλαγές  και  τις  δυνατότητες  κατανόησης, ιδιόμορφες  για  την  εποχή  μας, μία  θεώρηση  ασυνήθιστης  δύναμης και  ασυνήθιστης  έκτασης, διότι  ενώ  εισχωρεί  μέσα  στις  μικρότερες  λεπτομέρειες της  σύγχρονης κατάστασής  μας, ταυτόχρονα  εκτείνεται  μέσα  στο κοσμικό  επίπεδο, μέσα  σε  αυτήν  την  ίδια  την διαδικασία  της  δημιουργίας  του  κόσμου.  Παρ΄ όλα  αυτά  έχει  να  κάνει  με  κάτι  απλό. Αυτό  το ¨κάτι  άλλο¨  που  θα  πρέπει  να  είναι  ο  στόχος  κάθε  σκεπτόμενου  ανθρώπου,  και  που  είναι  το  μόνο πράγμα  που  μπορεί  να  καταστήσει  έναν  άνθρωπο  ευτυχισμένο,  είναι  το  ¨Είναι¨,  το  αληθινό  είναι ενός  ατόμου,  που  του  έχει  φυτευτεί  σαν  ένας  σπόρος  και  τον  οποίο  καλείται να  καλλιεργήσει  και να  παίξει  έναν  ρόλο  στο  σύμπαν. 

Αλλά  ο  σύγχρονος  άνθρωπος  έχει  εκφυλιστεί,  έχει  χάσει  επαφή  με  την  αληθινή  του  ουσία, την  συνειδητότητα  του  εαυτού  του. Αυτός  δεν  Είναι. Η  σκέψη  του,  το  συναίσθημά  του  και  ο οργανισμός  του  έχουν  αναπτυχθεί  μέσα  σε κάποιο  είδος  αναρχίας  γεμάτη  αντιφάσεις, συνεχώς ξοδεύοντας  τις  ενέργειές  του  χωρίς  καμμία  επαφή  με  την  αληθινή  του  ατομικότητα.  Είναι μόνο  ένα  αυτόματο.  Ο  κ. Γκουρτζίεφ  επέμενε  πάρα  πολύ  στον  αυτοματισμό  της  ζωής  μας, στην  ανθρώπινη  μηχανικότητα  που  μας  κάνει  υπάκουους  σε  μία  ψεύτικη  κλίμακα  αξιών  και μας  καθιστά  ανίκανους  να  εκπληρώσουμε  αυτό  που  αυτός  αποκαλούσε,  ¨οντικό  καθήκον¨ ».

D.M.D. «Τώρα  πλησιάσατε  μια  ιδέα  που νομίζω  ότι  είναι  πολύ  δύσκολο να  την καταλάβω. Μιλάτε για  ¨είναι¨  και  για  ¨οντικό  καθήκον¨. Μπορείτε  να  εξηγήσετε  τι  εννοούσε  με  αυτούς  τους  όρους ; »

P.de D.: «Θα  ήθελα  να  το  εξηγήσω  από δύο  διαφορετικές  απόψεις. Η πρώτη  είναι  θεωρητική.

Η  φύση  του  ανθρώπου  είναι  διπλή,  κατά  μία  έννοια  δημιουργήθηκε  για  δύο  διαφορετικούς σκοπούς. Για  τον  έναν,  ζωογονοποιείται  από  την  φύση  με  τον  ίδιο  ακριβώς  τρόπο  όπως  τα φυτά &  τα  ζώα, ακόμα  & οι  συνηθισμένες  σκέψεις &  ιδέες του  είναι  μόνο μία  συμπληρωματική ανάπτυξη  αυτού  του  είδους   της  δημιουργίας  που  υπάρχει  για  έναν  συγκεκριμένο  σκοπό. 

Μπορεί  να  δει  κανείς  ότι  τα  φυτά  και  τα  ζώα  υπηρετούν  μία  συγκεκριμένη  αλυσίδα  ύπαρξης, και  ίσως  και  η  ανθρωπότητα  επίσης  να  υπηρετεί  μία  τέτοια  αλυσίδα,  όμως  αυτή  είναι  μία φυσική  δημιουργία  που δεν  ενδιαφέρει  πραγματικά  το  δικό του  ¨είναι¨, μια  ζωή  στην  οποία ανταποκρίνεται.  Αλλά  σε  αντίθεση  προς  τα  φυτά  &  τα  ζώα, τα  οποία  μπορούν  μόνο  να  είναι ότι  ακριβώς  είναι,  το  ανθρώπινο  ον  έχει  λάβει  μία  άλλη  δυνατότητα,  να  αναπτύξει  και  να αποκτήσει  μία  αληθινή  ατομικότητα.

Ας  το  εξηγήσω  με  έναν  πιο  πρακτικό  τρόπο,  η  δυσκολία,  στο  να  κατανοούμε  τι  είναι πραγματικά  το  ¨είναι¨  μας,  βρίσκεται  στο  ότι  το  εμπειριονόμαστε  μόνο  αναμεμιγμένο  με  κάτι άλλο,  ξέρουμε  τους  εαυτούς  μας  να  σκέφτονται  ή  μέσα  σε  συναίσθημα  ή  μέσα  σε  κίνηση, αλλά  αυτές  οι  σκέψεις  τα  συναισθήματα  και  οι  κινήσεις  είναι  όλες  μεταβατικές,  πρόσκαιρες.

Το  ερώτημα  είναι,  έχει  ο  άνθρωπος  κάτι  μέσα  του  που  να  είναι  πραγματικά  ο  εαυτός  του, που  να  υπάρχει  μέσα  του  και  όχι  προσκολλημένο  σε  κάτι  που  αλλάζει ;  Το  οποίο  δεν προέρχεται  από  κάτι  έξω από  τον  έλεγχό  του ; Μπορεί  να  είναι  παρόν, να  έχει  το συναίσθημα, την  συνειδητότητα,  του  είναι  του,  ενός  είναι,  ανεξάρτητου  από  όλες  τις  τριγύρω  συνθήκες ; 

Ένα  άτομο  που  βρίσκεται  στον  δρόμο  της  αλήθειας  είναι  εκείνο  που  έχει  αρχίσει  να  ανοίγει τα  μάτια  του  στην  κατάστασή  του,  να  νιώθει  ότι  πάντα  έλκεται  έξω  από  τον  εαυτό  του,  να βλέπει  την  φτώχεια  του,  την  αδυναμία  του.  Και  αφού  έχει  αγωνιστεί,  υπάρξει  ειλικρινής  και έχει  εργαστεί  επάνω  στον  εαυτό  του,  έχει  προσπαθήσει  να  θυμάται  τον  εαυτό  του  και  να είναι  παρόν  στον  εαυτό  του, τότε  αρχίζει  να  έρχεται  σε  επαφή  με  την  αληθινή  του  φύση  και ανακαλύπτει  το  μεγαλείο  της  δυνατότητας  που  του  έχει  δοθεί.  Ταυτόχρονα  διακρίνει  πόσο δυνατοί  είναι  οι  αυτοματισμοί, οι  οποίοι  συνεχώς  τον  απομακρύνουν  από  την  δυνατότητά  του και  ανακαλύπτει  ότι  με  τα  συνηθισμένα  μέσα - είναι  χωρίς  δύναμη. Στον  σκοπό  να  ανοίξει  το είναι  του,  χρειάζεται  να  ανοιχτεί  σε  αυτές  τις  υψηλότερες  επιρροές  από  τις  οποίες  ήτανε αποκομμένος  μέχρι  τώρα.  Τότε  καταλαβαίνει  καλλίτερα  αυτό  το  ιδεώδες  για  το  οποίο  μιλά  ο  καθηγητής  Skridlov,  που  ο  κάθε  σκεπτόμενος  άνθρωπος  πρέπει  να  έχει -  να  γίνει  ένα  συνειδητό, υπεύθυνο  ον, ικανό  να  πράττει  -  που  σημαίνει  να  δρα  με  την  δική  του  πρωτοβουλία.  Μία πρωτοβουλία, που  δεν  προέρχεται  από  τις  προτάσεις  και  ορέξεις  της  συνηθισμένης  ζωής, αλλά  από το  είναι του.  Ένα  ¨είναι¨  το  οποίο  τον  καλεί  να  επιτρέψει  σε  αυτές  τις  επιρροές  από  ένα  ανώτερο επίπεδο  να  λειτουργήσουν  μέσα  του.  Αυτό  είναι  το  ¨οντικό  του  καθήκον¨  και  ενδιαφέρει όχι  μόνο  αυτόν  τον  ίδιο, αλλά  και  όλο  τον  κόσμο, γιατί  εάν  ένας  άνθρωπος  δεν  αναγνωρίσει αυτές  τις  επιρροές  και  δεν  ανοιχτεί  σε  αυτές,  τότε  δεν  έχουν  καμία  επίδραση  στον  κόσμο. »

D.M.D. «Νομίζω  ότι  είναι  πολύ  δύσκολο  για  πολλούς  ανθρώπους  να  πιστέψουν  ότι  βρίσκονται  σε  τόσο  άσχημη  κατάσταση  όπως  λέει  ο  κ. Γκουρτζίεφ - να  δεχτούν  π.χ.  ότι  δεν μπορούν  ¨να  πράττουν  από  δική  τους πρωτοβουλία¨,  ή ότι πράγματι, υπάρχει  άλλος τρόπος  ύπαρξης από αυτόν  που  βρίσκονται »

P. de D. : « Σκεφτόμαστε  με  αυτόν  τον  τρόπο μέχρις  ότου  αρχίσουμε να  βλέπουμε  πως  ζούμε τις  ζωές  μας.  Ο κ. Γκουρτζίεφ  μίλησε  για  την  αναγκαιότητα  του  να  γνωρίζει  κάποιος  τον εαυτό  του,  εμείς  δεν  γνωρίζουμε  τους  εαυτούς  μας.  Αλλά  για  να  γνωρίσει  κανείς  τον  εαυτό του,  όπως  είπε,  πρέπει  πρώτα  να  τον  μελετήσει,  και  δεν  μπορούμε  ούτε  αυτό  να  κάνουμε, μέχρι  να  αρχίσουμε  να  παρατηρούμε  τους  εαυτούς  μας.  Επέμενε  πάρα  πολύ  σε  αυτό  το σημείο  με  όλους  τους  μαθητές  του,  τους  έλεγε  ακριβώς  να  παρακολουθούν,  να  πιάνουν  τους εαυτούς  τους - σαν  να  λέγαμε,  να  πάρουν  φωτογραφίες  του  εαυτού  τους.

Στις  ιστορίες  του  Βελζεβούλη  υπάρχει  μία  ζωντανή  περιγραφή  από  το  τι,  μια  τέτοια  σειρά φωτογραφιών,  μπορεί  να  δείξει.  Ο  κ. Γκουρτζίεφ  διάλεξε  σαν  ένα  παράδειγμα  έναν  έξυπνο, σεβαστό,  επιτυχημένο  άνδρα,  του  οποίου  η  δύναμη  της  θέλησης  και  ο  αυτοέλεγχος  θα φαινόταν  ζηλευτά.  Αυτός  ο  άνθρωπος  ξυπνά  κάποιο  πρωινό  με  κακή  διάθεση. Καθώς βουρτσίζει  τα  μαλλιά  του κάνει  μια  αδέξια  κίνηση  και  ρίχνει  την  βούρτσα του,  την  σηκώνει  ακόμα πιο  χοντροκομμένα  και  την  πετάει  με  το  χέρι  του  και  σπάζει  τον  καθρέφτη. Αυτό  τον  εκνευρίζει ακόμα  χειρότερα  κι  είναι εξοργισμένος  με τον  υπηρέτη του που δεν  του έφερε  την  εφημερίδα  μαζί με  τον  πρωινό  του  καφέ.  Σε  πολύ  άσχημη  κατάσταση,  φεύγει  από  το  σπίτι  για  να  πάει  σε  μία συνάντηση  της  επιχείρησης. Είναι  μια  όμορφη  μέρα, πραγματικά  υπέροχη, και  έξω νιώθει  καλύτερα. 

Βλέπει  ένα  ατύχημα  στον  δρόμο, αλλά  οι  σκέψεις  του  ταξιδεύουν  γιατί  ένα  πρόσωπο  στο πλήθος του  θυμίζει  κάτι - ένα  πάρτι  γενεθλίων  όπου  έφαγε μια  υπέροχη  μαρέγκα. Μόλις  προσπερνά  μια καφετέρια  όπου  συχνάζει,  γιατί  να  μην  σταματήσει  και  να  τελειώσει  το πρωινό  του ;  Κάθεται, υπάρχει  μια  γυναίκα  σ΄ ένα  διπλανό  τραπέζι, μία  γοητευτική  γυναίκα,  που  τον  κοιτάζει  με  φανερό ενδιαφέρον.  Αρχίζουν  την συζήτηση,  και  η διάθεσή  του  αλλάζει  ως  δια  μαγείας. Ξαφνικά  θυμάται την  συνάντηση  που  υποτίθεται  ότι  έπρεπε  να  πάει και  αποφασίζει  να  τηλεφωνήσει,  πολλές  φορές στην σειρά  παίρνει  λάθος  αριθμό. Για  μια  φορά  ακόμη  εμφανίζεται  ο  εκνευρισμός  του. 

Η  περιγραφή  τελειώνει,  αλλά  θα  μπορούσε  να  συνεχίζεται  επ΄ άπειρον.  Αυτά  τα  ασήμαντα πράγματα  έχουν  κατακτήσει  την  ημέρα  αυτού  του  ¨ελεύθερου¨  ανθρώπου,  χωρίς  καθόλου  να έχει  επίγνωση  αυτού.  Έχει  ολοκληρωτικά  σκλαβωθεί  απ΄ αυτά. 

Η  ιστορία  αυτή  διαγράφει  μία  ιδέα  στην  οποία  ο  κ. Γκουρτζίεφ  έδινε  έμφαση,  αυτή  των  διαφορετικών ¨Εγώ¨.  Ένα  άτομο  λέει  συνεχώς  ¨Εγώ¨ - όμως  αυτό  το  ¨Εγώ¨  δεν  εκπροσωπεί αυτό  που  είναι  πραγματικά.  Είναι  θύμα  μερικών  επιπόλαιων,  εναλλασσόμενων, ¨Εγώ¨,  στα οποία  παραδίνεται,  αντί  να  έχει  ένα  σταθερό  ¨Εγώ¨  στο  οποίο  θα  μπορούσε  να  αναγνωρίσει  όλο  του  τον  εαυτό.

Όσο  για  την  αντίληψη  ότι  η  κατάστασή  μας  δεν  μπορεί  ν΄ αλλάξει - ο  κ. Γκουρτζίεφ  λέει πολύ  εμφατικά  ότι  έτσι  όπως  είναι,  ο  άνθρωπος  είναι  απόλυτα  ανίκανος  ν΄ αλλάξει   οτιδήποτε, είναι  τελείως  σκλαβωμένος  από  όλες  τις  παρορμήσεις  του  και  όλους  τους  συνειρμούς  του.

Εκτός,  αν  αρχίσει  να  ξυπνά  ως  προς  αυτό  που  είναι,  δηλαδή  ν΄ αποκτήσει  επίγνωση  του τρόπου  με  τον  οποίο  συνεχώς  σύρεται  &  φέρεται  από  τις  παρορμήσεις - που  έχουν διαμορφωθεί  παρά  την  θέλησή  του - έτσι  ώστε  να  μην  γνωρίζει  καθόλου  πότε  καταλαμβάνεται από  αυτές,  τότε,  στην  διαδικασία  της  επιστροφής  στον  εαυτό,  της  παρουσίας  στον  εαυτό, αρχίζει  ν΄ ανακαλύπτει  την  δυνατότητα,  για  να  αναπτύξει  το  είναι  του.»

D.M.D. «Είπατε  ότι  υπάρχουν  τρεις  κατηγορίες  ανθρώπων,  οι  πλήρως  ασυνείδητοι,  ο  συνηθισμένος  άνθρωπος  του  οποίου  οι  φαντασιοπληξίες  περιγράφονται  στην  ιστορία  σας  και  μετά   εκείνος  που  έχει  ξυπνήσει  ως  προς  τα  γεγονότα  και  αρχίζει  να  προσπαθεί  ν΄ αλλάξει.  Αλλά  τι  γίνεται  με  τον  ολοκληρωμένο  άνθρωπο,  τον  αληθινό  άνθρωπο ;  Υπάρχει  στην  πραγματικότητα  ένας  τέτοιος ; »

P.de D.: « Βλέπετε,  υπάρχουν  επίσης  διαβαθμίσεις  ακόμη  & μεταξύ  αυτών  των  κατηγοριών. Ο  κ. Γκουρτζίεφ  μιλούσε  για  τον  αληθινό  άνθρωπο  σαν  εκείνον  που  έχει  φθάσει  στο  τέλος  της  δυνατής  του  ανάπτυξης.  Φυσικά,  από  την  άποψη  ενός  ανθρώπου  που  βρίσκεται  στην  οδό,  δεν  μπορεί  ποτέ  να  λεχθεί  αληθινά  αν  ένας  άνθρωπος  έχει  φθάσει  στο  τέλος  ή  όχι, δεν  υπάρχει  μέτρο  για  κάτι  τέτοιο. Όμως, γνώρισα  τον  κ. Γκουρτζίεφ  και  μπορώ  να  πω  ότι είναι  αυτός  που  φθάνει  πλησιέστερα   στην  εμπειρία  μου  σε  ό,τι  μπορώ  να  αποκαλέσω πραγματικός  άνθρωπος. Έτσι  κάτω  από  το  φως  αυτής  της  εμπειρίας  μαζί  του,  μπορώ  να  σας περιγράψω  πως  κατανοώ  τον  πραγματικό,  ολοκληρωμένο  άνθρωπο.

Ένα  από  τα  πρώτα  χαρακτηριστικά  είναι  μία  φυσική  αυθεντία, που  έχει  ένα  είδος  μεγαλείου &  δύναμης  και  ταυτόχρονα, είναι  συνδεδεμένη  με  μία  φυσική  παρουσία  που  είναι  ανθρώπινη και  ελεύθερη  να  εκδηλώσει  τον  εαυτό  της  σε  κάθε  επίπεδο  ακόμη  και  στο  πιο  ανθρωπινό.

Στον  ¨ολοκληρωμένο  άνθρωπο¨  η  αρμονική  ανάπτυξη  της  φύσης  του  συμβαδίζει  με  την εσωτερική  ανάπτυξη.  Πρέπει  να  έχει  την  δύναμη  να  κάνει  ¨τον  λύκο  και  το  πρόβατο¨, (αυτή ήταν  μία  έκφραση  που  χρησιμοποιούσε  ο  κ. Γκουρτζίεφ )  να  ζουν  μαζί  μέσα  του  και  το καθένα  να  παραμένει  στο  σωστό  του  μέρος. Είναι  επάνω  σε  αυτόν  τον  όρο  που  βασίζεται  η ελευθερία  του.  Έτσι  μπορεί  να  παρουσιάσει  τον  εαυτό  του  ανοιχτό  και  φιλικό  ή  τρομερό, αλλά  πάντα  πέρα  από  όλες  τις  συμβατικότητες. Και  κάθε  άτομο  αισθάνεται  τον  εαυτό του  να μετριέται  σε  σχέση  με  αυτή  την  παρουσία - γιατί  ο  καθένας,  είναι  το  μέτρο  των  περιορισμών του και  των  πλέων  κρυμμένων  αδυναμιών  του.  Μια  ανταλλαγή  μεταξύ  του  ¨ολοκληρωμένου ανθρώπου¨  &  του  συνηθισμένου  μπορεί  άριστα  να  γίνει  σε  αυτό  το  επίπεδο  ζωής,  είναι  σαν ένα  μάθημα  μέσα  στην  ζωή, σαν  ένα  παιχνίδι  ανάμεσα  σε  κάποιον  με την  πιο μεγάλη  δύναμη και  την  πιο  μεγάλη  ανάπτυξη  και  κάποιον  με  λιγότερα - σχεδόν  ένας  συναγωνισμός.

Για  μερικούς  ανθρώπους,  αυτό  είναι  δύσκολο  ή  ακόμη  και  αδύνατον  να  το  δεχτούν,  σε άλλους  γεννά   ευγνωμοσύνη  και  αγάπη. Αλλά  όταν  αυτή  η  αυθεντία,  αυτό  το  μεγαλείο, κάνει  την  παρουσία  του  αισθητή,  τότε  είναι  ένα  είδος  γεγονότος. Οι  άνθρωποι  που  είναι  μάρτυρες αυτού  δέχονται  μία  αξέχαστη  εντύπωση - κατά  ένα  μέρος  επειδή  συνοδεύεται  από  κάτι  πολύ ανθρώπινο,  μία  καλοσύνη, που  αποκαθιστά  τον  ρόλο  του  πατέρα  στο μέρος  που  του  ανήκει.»

D.M.D. « Αυτό  είναι  ενδιαφέρον,  διότι  δεν  νομίζω  ότι  η  συνήθης  εικόνα  του  κ. Γκουρτζίεφ  είναι   τέτοια  σαν  την  πατρικότητα,  ή  την  φιλανθρωπία,  στην  πραγματικότητα  η  διδασκαλία  του  έχει  κατηγορηθεί  ότι  είναι  ¨σκληρή¨  και  ¨χωρίς  αγάπη¨.  Πώς  αυτή  η  καλοσύνη  για  την οποία  μιλάτε,  εμφανίζεται  σε  αυτόν ; »

P.de D.: « Νομίζω  πως  για  να  το  εξηγήσω  αυτό  και  για  να  εξηγήσω  επίσης,  πως  μπορεί  να  υπάρχουν  τέτοιες  παρεξηγήσεις  για  την  φύση  της  διδασκαλίας  του,  θα  πρέπει  να  μιλήσω  πρώτα  για  ένα  άλλο  χαρακτηριστικό  του  ¨αληθινού  ανθρώπου¨,  το  οποίο  είναι  μία  απέραντη γνώση,  που  φθάνει  πίσω  μέσα  στο  σκοτάδι  του  χρόνου.  Θα  ήταν  πιο  αληθινό  να  πω  μέσα στο  φως  του  χρόνου,  σ΄ εκείνες  τις  μακρινές  εποχές  όπου  εμφανίστηκε  η  αληθινή  γνώση,  γνώση  την  οποία  η  Παράδοση  αποκαλεί  ¨Νόμο¨,  και  είναι  ο  Νόμος  του  σχηματισμού  του σύμπαντος  και  ένας  τόπος  για  τον  άνθρωπο  μέσα  σ΄ αυτό. Αυτός  ο  Νόμος  μιλά  για  το νόημα  της  ζωής  του  ανθρώπου,  το  βάρος  της  κληρονομιάς  του  και  την  ελπίδα  που  είναι πάντα  ανοιχτή  προς  αυτόν,  για  το  μέρος  που  μπορεί  να  καταλάβει.

 Έτσι  θα  μπορούσα  να  πω  ότι πίσω  από  το  άγρυπνο  βλέμμα,  προσεκτικά  σε  κάθε λεπτομέρεια, έτσι  όπως  ο ¨αληθινός  άνθρωπος¨ θεωρεί  τον κόσμο  γύρω  του, υπάρχει  μια  γνώση,  μία  γνώση  που  την  έχει  ζήσει,  διότι  ο  ¨αληθινός  άνθρωπος¨  είναι  ο  τόπος  όπου  λειτουργεί  αυτός  ο  νόμος  και  τον  διαπερνά  σε κάθε  στιγμή. Η  καλοσύνη  του  είναι  διαποτισμένη  με  αυτή την  γνώση,  του  τι  υπάρχει  μέσα  στους  ανθρώπους  και  τι  είναι  αναγκαίο  γι΄ αυτούς  και   αυτή η  καλοσύνη  παίρνει  επίσης,  πολλές  διαφορετικές  μορφές. Για  τον κ. Γκουρτζίεφ, παραδείγματος χάριν,  σε  αντίθεση  προς τα  πολλά  που  έχουν  ειπωθεί  σχετικά  με  αυτόν, δεν  απέκλειε  καθόλου την  φιλανθρωπία  προς  τους  φτωχούς,  εντελώς  το  αντίθετο.  Ορισμένοι ανθρωποι  εξεπλάγησαν όταν  ανακάλυψαν  πόσα  πολλά  έκανε  για  τους  άλλους - αυτό  συνέβη  στην διάρκεια  του πολέμου  και  υπήρχαν  πολλοί  άνθρωποι  σε  πραγματική  ανάγκη  που  τους  προστάτεψε, όμως  αυτό  γινόταν  πάντα  κρυφά, όχι  σε  κοινή  θέα. Σε  άλλες  περιπτώσεις,  η  γενναιοδωρία  του έπαιρνε  την  μορφή  μιας  μετάδοσης.  Μία  άσκηση  που  έδινε  μπορεί  να  βοηθήσει  στο  να  το καταλάβουμε. Ήταν  μία  άσκηση  συνοδευόμενη  από  αργές  ρυθμικές  κινήσεις  και  καθώς  την έκανε, ο  μαθητής,  έπρεπε  να  συμβολίζει  στον  εαυτό  του  την  παρουσία  του  πατέρα  του  στο δεξιό  του  και  αυτή  του  γιου  του  στο  αριστερό  του. Και  καθώς  η  άσκηση  συνεχιζόταν,  μπορούσε  ν΄ αρχίσει  να  αισθάνεται  ότι  ήταν  απλά  ένα  ενδιάμεσο  μέσον  του  οποίου  περνούσε μία  ύπαρξη  που  ερχόταν  από  κάπου  αλλού -  από  τον  πατέρα  του -και  πήγαινε  προς  κάποιον άλλο- τον  γιο  του, μία  μεταβιβαζόμενη  παρουσία.»

D.M.D. «Ποιος  νομίζετε  είναι  ο  τόπος, η λειτουργία στην  ζωή,  του ¨αληθινού  ανθρώπου¨; Είναι  εξ΄ ανάγκης  ένας  δάσκαλος ; »

P. de D.   «Δεν  είναι  υποχρεωτικά  ένας  δάσκαλος,  αλλά  είναι  αναπόφευκτα  ένας  μεταδότης, ένας  μεταδότης  αυτής  της  ανώτερης  επιρροής. Παίζει  τον  ρόλο  του  ανθρώπου,  όπως ειπώθηκε  προηγουμένως,  που  είναι  ανοικτός  σε  ενέργειες  και  επιρροές,  οι  οποίες προέρχονται  από  ένα  ανώτερο  επίπεδο,  και  έχουν  ανάγκη  να  είναι  το  ανθρώπινο  ον  ανοικτό προς  αυτές.  Κάποιον,  μέσω  του  οποίου  μπορούν  να  γίνουν  γνωστές,  ώστε  να  έχουν την  δράση  τους  επάνω  στον  κόσμο. 

Ακόμα  και  στην  έρημο,  υπάρχει  ένας  μεταδότης. Δεν  παίζει  υποχρεωτικά  τον  ρόλο  του  δασκάλου,  κατά  αυτή  την  έννοια,  αλλά  από  το  γεγονός του  ότι  έχει  υπάρξει  ανοικτός  σε αυτές  τις  επιρροές  και  τους  έχει  επιτρέψει  να  τον  διαπεράσουν, με  την  δική  του  συνειδητή  προσπάθεια,  και  έχει  μία  δράση  από  την  οποία  έχουν  ωφεληθεί  άλλοι άνθρωποι  με  αυτόν τον  τρόπο,  μπορεί  να  πει  κανείς  ότι  είναι  ένας  ¨πατέρας¨.

Μερικές  φορές αναλαμβάνει  μόνος  του,  με  έναν  πλέον  άμεσο  τρόπο,  το  εγχείρημα  του  να  βοηθήσει  άλλους,  έτσι ώστε  και  αυτοί  επίσης  να  μπορούν  να  παίξουν  αυτόν  τον  ρόλο. Εκείνη  την  στιγμή,  αναλαμβάνει  τον ρόλο  του  δασκάλου. »

D.M.D. : « Τότε,  τι  συνεπάγεται  με  αυτό ;  Τι  πρέπει  να  κάνει ; »

P. de D. : « Να  τους  βοηθήσει  να  κατανοήσουν  την  αλήθεια. Να  τους  βοηθήσει  όπου  νιώσει ότι  είναι  αδύναμοι,  να  τους  καθοδηγήσει,  ακόμη  ίσως  χρειαστεί  να  ζήσει  και  μαζί  τους, διότι  με  την  παρουσία  του  θα  μάθουν  ορισμένα  πράγματα,  τα  οποία  δεν  θα  καταλάβουν χωρίς  ένα  ζωντανό  παράδειγμα.  Αλλά  η  δράση  του  έχει  ένα  όριο,  δεν  μπορεί  να   κάνει οτιδήποτε  αντί  του  μαθητού.  Δεν  μπορεί  να  κάνει  την  προσπάθειά  τους  για  αυτούς.  Με αυτή  την  έννοια,  βασίζεται  επάνω  τους. Μερικές  φορές  συμβαίνει  το  ότι,  με  την  βοήθειά  του  ο  μαθητής  φθάνει  ένα  συγκεκριμένο επίπεδο  εσωτερικής  εργασίας,  όπου  η  εμπειρία  είναι  τόσο  πολύτιμη,  ώστε  τίποτε  άλλο  στην  ζωή  δεν  φαίνεται  να  το  πλησιάζει.  Θυμάμαι  στην  διάρκεια  του  πολέμου,  τις  ακροβασίες που  έπρεπε  να  κάνει  ο  καθένας  μας,  ανάμεσα  στις  επαγγελματικές  και  τις  προσωπικές  του υποχρεώσεις,  ώστε  ποτέ  να  μην  χάσουμε  ένα  τέτοιο  γεγονός  και  να  φθάσουμε  ακριβώς  στην ώρα,  στο  διαμέρισμα  του  κ. Γκουρτζίεφ.  Υπήρχε  ο  αυστηρός  κανόνας  ποτέ  να  μην  αργούμε, αλλά  για  αρκετές  εβδομάδες  βρισκόμουν  σε  μία  κατάσταση  τόσο  αληθινά  αδύνατη  και  τόσο επώδυνη  για  μένα,  ώστε  σαν  μεγάλη  εξαίρεση,  είχα  πάρει  την  άδεια  να  πηγαίνω  στην  μέση της  συνάντησης.  Μετά  από  ποδηλασία  μέσα  από  το  μισό  Παρίσι  με  το  ποδήλατό  μου  και όσο  πιο  γρήγορα  μπορούσα,  έφτανα  στο  δωμάτιο  που  τόσο  καλά  γνώριζα,  όπου  γινόταν  η συνάντηση  και  σαν  όλους  τους  άλλους  παρακολουθούσα..... Η  εντύπωση  σε  κυρίευε.  Ένιωθα στην  κυριολεξία,  εκεί  στην  πόρτα,  κάτι  του  οποίου  η  ατμόσφαιρα  ήταν  πολύ  σημαντική,  είχε ένα  φως  και  μία  δύναμη  που  δεν  μπορούσες  να  καταλάβεις  - το  συναίσθημα  και  την  σκέψη των  ανθρώπων  στο  δωμάτιο,  που  είχαν  φωτίσει  ( φωτιστεί)  στα  τρία  τέταρτα  μιας  ώρας ανταλλαγής  που  είχα  χάσει. Έτσι  όταν  άκουσα  τον  κ. Γκουρτζίεφ  να  μου  λέει, «Πολύ  αργά !» ποτέ  δεν  σκέφτηκα  να  του  υπενθυμίσω  ότι  μου  είχε  δώσει  την  άδεια - ήταν  ξεκάθαρο  ότι αυτό  που  είπε  ήταν  αληθινό. 

Με  σκοπό  να  θέσει  τον  μαθητή  μπροστά  στην  πραγματικότητα  του  τι  έχει,  τι  μπορεί  να περιμένει,  τι  είναι  εφικτό  για  αυτόν,  τα  εμπόδια  και  ούτω  καθ΄ εξής,  ο  δάσκαλος  θα  χρησιμοποιήσει  όλα  τα  μέσα. Μπορεί  να  είναι  απαιτητικός, ίσως  να  προκαλέσει  κοινές  σκηνές και  πολλοί  δεν  θα  το  καταλάβουν  αυτό,  όμως  ο  δάσκαλος  ξέρει  το  τίμημα  που  πρέπει  να πληρωθεί,  ξέρει  από  ποιες  δοκιμασίες  πρέπει  να  περάσει  ο  μαθητής  ώστε  να  καταλάβει.  Και  αν  κάποιος  μπορεί  να  δει μέσα  από  αυτήν  την  εμφανή  σκληρότητα,  υπάρχει  πάντα  ένα  ¨ίσως¨ για  να  μαλακώσει  το  ξέσπασμα  και  να  τον  βοηθήσει  να  το  αντέξει. Ή  επίσης, η  σχέση  μπορεί να  πάρει  την  μορφή  ιδιαίτερης  συζήτησης &  σε  πείσμα  της  σοβαρότητας  της  κατάστασης,  να είναι  ανθρώπινη  και  φιλική.  Ο  μαθητής  μπορεί  να  νιώσει  απόλυτα  αναγνωρισμένος  και αποδεκτός, ακόμη  και  ότι  διαλέχτηκε  από  τον  δάσκαλο. Και  υπάρχει  λόγος  γι΄ αυτό,  διότι παίρνει  μέρος  σε  μία  σχέση  που  δεν  ήξερε  πριν. Μία  σχέση  ¨είναι¨  προς  ¨είναι¨,  μολονότι  ο δάσκαλος  πρέπει  να  καλυφθεί  πίσω  από  μία  γλώσσα  που  να  μπορεί  να  καταλάβει  ο  μαθητής. 

Πραγματικά  κανείς  δεν  γνωρίζει  τι  πρέπει  να  απαιτήσει  ο  δάσκαλος  από  τον  εαυτό  του  έτσι ώστε  ο  μαθητής  να  καταλάβει  κάτι. Ένα  ανέκδοτο  που  λέει  η  Kathryn  Hulme, στο  βιβλίο  της, Ανεξερεύνητη  Χώρα,  ίσως  να  δώσει  μια  ιδέα. (σ.58)  « Είχαμε επίγνωση  πόσο  συχνά  οι φαινομενικά  αστείες  παρατηρήσεις  του  ανέβαιναν  ξαφνικά  σε  ένα  άλλο  επίπεδο  κατανόησης. 

Ακούγαμε  προσεκτικά  την  διήγησή  του  για  ένα  ολοκαίνουργιο  αυτοκίνητο  που  ίσως  να  μπορούσε  να  αγοράσει  χωρίς  καμία  προκαταβολή,  σίγουρα  ήταν μία  ευκαιρία  τόσο  μοναδική ώστε  σκέφτονταν  ότι  θα  έπρεπε  να  είχε  κάποια  βοήθεια  για  να  την δει  να  πραγματοποιείται.  Ρώτησε, αν  κάποιος  από  μας  ήξερε  κάποιον  ειδικό  Άγιο στον  οποίο θα  μπορούσε  ν΄  ανάψει ένα  κερί,  κοιτώντας  πρώτα  την  δεσποινίδα  Gordon, την  αρχαιότερή  μας,  για  κάποια  πρόταση. Αυτή  ονόμασε  έναν  Άγιο  γνωστό για  την ικανοποίηση  παρακλήσεων, αλλά  ο  δάσκαλος  κούνησε το  κεφάλι  του. Τα  ήξερε  όλα  γι΄ αυτόν,  « Όχι » είπε « πρέπει  να  είναι  ένας  Άγιος  που  θα  ήταν επιεικής  για  έναν  από  μας.» Κάποιον  από μας  στην  Εργασία... τα  μάτια  του  έψαχναν  τα  κενά πρόσωπά  μας, μετά  σήκωσε τους  ώμους  του. « Αν  δεν μπορείτε  να  προτείνετε  κάποιον παρόμοιο»  είπε, « θα  μπορούσα  τέλος  πάντων  να  πάρω  τον  δικό  μου  Άγιο - τον  Άγιο Γεώργιο. Αλλά είναι  ένας  πολύ  ακριβός  άγιος.  Δεν  τον  ενδιαφέρουν  τα  χρήματα  ή  τα  εμπορεύματα, όπως  τα  κεριά. Επιθυμεί  πόνο, αντί  εμπορεύματα, ένα  πράγμα  του  εσωτερικού  κόσμου.

Ενδιαφέρεται  μόνο  όταν  κάνω  κάτι  για  τον  εσωτερικό  μου  κόσμο,  πάντα  το  γνωρίζει.  Αλλά, ...τέτοιος  πόνος  είναι  ακριβός. »

D.M.D.   «Αυτό,  φαίνεται  ένα  όμορφο  παράδειγμα,  απ΄ όσα  έχω  συχνά  ακούσει,  σχετικά  με τον  πλάγιο  τρόπο με  τον  οποίο  ο  κ. Γκουρτζίεφ  ήταν  ικανός  να  δείξει  κάτι  σ΄ έναν  μαθητή. Αν και   υποθέτω  ότι  μερικές  φορές  μιλούσε  πολύ  ευθέως, απορώ  αν  έδωσε μερικούς  καθαρούς  ορισμούς,  του  τι  θεωρούσε  έναν  ¨αληθινό  άνθρωπ層

P. de D. : « Στις  ιστορίες  του  Βελζεβούλη  δίνει  έναν  πολύ  ακριβή  (καθαρό)  ορισμό, ο  οποίος λέει  ότι,  « Ο  άνθρωπος  είναι  ένα  ον  που  μπορεί  να  πράξει  και  να  ¨πράξει¨  σημαίνει  να πράττει  συνειδητά  και  με  την  δική  του  πρωτοβουλία. » Και  σχεδόν  σε  κάθε  σελίδα  προκαλεί την  απέραντη  διαφορά  μεταξύ  του  αληθινού  ανθρώπου & αυτού  που  αποκαλεί  ψευδο-άνθρωπο, τον  άνθρωπο  σε  εισαγωγικά. Αν  και  το  καθιστά  σαφές  ότι  και  οι  δύο  είναι  δούλοι  της Μεγάλης  Φύσης,  ο  πρώτος,  λαμβάνοντας  μία  συνειδητή  θέση  προς  την  δουλεία  του  έχει εκπληρώσει  το  καθήκον  που  του  δόθηκε,  να  εργαστεί  για  την  ανάπτυξη  του  είναι  του,  της συνείδησής του  & του αντικειμενικού συναισθήματος & σκέψεως. Έχει  αποκτήσει ¨άφθαρτο  είναι¨. 

Ο  άλλος,  που  αρνείται  να  ανοίξει  τα  μάτια  του  και  που  παραμένει  ο  φυλακισμένος  των ψευδαισθήσεών  του,  καταντά  για  ολόκληρη  τη  ζωή  του  απλά  ¨ένα  πράγμα¨.  Έχει  επιτρέψει στις  δυνατότητές  του  ¨να  κτυπούν  τα  φτερά  τους  επί  ματαίω.¨ ».

D.M.D. : «Τι  περισσότερο  μπορείτε  να  πείτε  σχετικά  μ΄ εκείνους  που  έχουν  δει  κάτι, άκουσαν ένα  κάλεσμα  και  προσπάθησαν  ν΄ ακολουθήσουν  τον  δρόμο  που  τους  δίνει  ένας  δάσκαλος ;Τι  είδους  άνθρωποι  είναι  αυτοί ;  Και  πως  πρέπει  να  παρουσιάζονται ; »

P. de D. : « Αυτό  είναι  ένα  τόσο μεγάλο  ερώτημα  και  περιλαμβάνει  τόσες  πολλές  διαφορετικές όψεις  και  διαβαθμίσεις,  ώστε  θα  ήταν  αδύνατο  να  απαντήσω  με  λίγες  λέξεις.  Αλλά,  νομίζω ότι  ένα  ουσιώδες  στοιχείο  της  απάντησης  μπορεί  να  βρεθεί  σ΄ ένα  κομμάτι  από  τις  ιστορίες του  Βελζεβούλη  που  βρίσκεται  στο  τέλος  του  βιβλίου. Λέει  ότι,  πρέπει  να  γίνει  ο  στόχος καθενός  να  γίνει   ένας  γνώστης,  όχι  εξ΄ αιτίας  της  δύναμής  του  ή  του  πλούτου  του,  αλλά διότι  ¨κατέχει  μέσα  του  αυτό  το  κάτι¨  που  τον  καθιστά  αναγνωρισμένο  και  σεβαστό  από εκείνους  γύρω  του.

Αυτό  το  κομμάτι  μας  πηγαίνει  πάλι  πίσω  στα  λόγια  του  γέρου  καθηγητή  Skridlov,  που ανέφερα  στην  αρχή  της  συζήτησής  μας,  σ΄ αυτό  το  ¨κάτι¨  το  οποίο  είναι  το  μόνο  πράγμα που  μπορεί  να  φέρει  αληθινή  ευτυχία  αντί  για  τις  ψεύτικες  αξίες  που  δίνει  η  ζωή. »

D.M.D. «Τι  υπάρχει στην  αρχή μιας αναζήτησης  γι΄ αυτό  το ¨κάτι¨, που  το  ορίζετε  σαν αληθινό 

P. de D. : « Μιλώντας  για  ανθρώπους  που  έχουν  μια  αληθινή  εσωτερική  αναζήτηση,  φαίνεται ότι  πιο  συχνά  αυτό  που  υπήρχε  στην  αρχή  ήταν  μία  αποφασιστική  συνάντηση  με  κάποιον και  αυτό  που  τους  άγγιξε  περισσότερο,  από  τις  ιδέες  &  τα  δόγματα  που  τους  είχαν  ειπωθεί σχετικά,  ήταν  ¨κάτι¨  που  ένιωσαν  σε  αυτό  το  άτομο -  κάτι  απτό,  κάτι  ζωντανό,  κάτι  που μπορούσαν  να  εμπιστευτούν  &  το  οποίο  δεν  το  είχαν  συναντήσει  προηγούμενα  στην  συνήθη πορεία  της  ζωής.  Και  αυτό  το  ¨κάτι¨,  που  ένιωσαν  σε  αυτό  το  άτομο  που  τους  μιλούσε, προερχόταν  από  την  επαφή  που  είχε  αρχίσει  να  καθιερώνεται  μέσα  του  με  το  αληθινό  του ¨είναι¨ -  η  αρχή  της  δυνατότητας  ¨ να  Είναι¨  που  είχε  αποκτήσει,  και  η  οποία,  όποια  ήταν τα  ελαττώματα  του  και  οι  αδυναμίες του,  δρούσαν  επάνω  του  σαν  οδηγός  και  πηγή  αρμονίας  μεταξύ,  του  σώματος,  του  συναισθήματος  και  της  σκέψης  του.

Από  όλες τις  ποιότητες  τις  οποίες ο  κ. Γκουρτζίεφ  ανέπτυσσε  στους  ανθρώπους,  υπήρχε  μία  στην  οποία  απέδιδε  ιδιαίτερη  σημασία  & συνεχώς  επέστρεφε  σ΄ αυτήν. Ήταν το  αντιστάθμισμα σ΄ αυτόν  τον  συνηθισμένο  κόσμο  των  ψευδαισθήσεων  με  όλα  αυτά  που  τις  συνοδεύουν,  ματαιότητες και  κομπασμούς  και  προσποιήσεις. Αυτή  είναι  η  ¨ενεργητική  οντική  σκέψη¨ - ενεργητική  διότι  είναι  πάντα  σε  εγρήγορση, οντική  διότι  είναι  ανεξάρτητη  από κάθε  υποψία &  βασίζεται  ολοκληρωτικά  στην  συνείδηση. Έτσι  ο ¨αληθινός  άνθρωπος¨  έχει  μία  αντικειμενική κρίση,  έναν  αντικειμενικό  σκοπό  και  την  δύναμη  να  παλέψει  μέσα  του  ενάντια  σε  ό,τι  θα  μπορούσε να  τον  απομακρύνει  από  αυτές. »

D.M.D. «Μιλάτε  για  συνείδηση, ενδιαφέρομαι  πάρα  πολύ  ν΄ ακούσω  ποια  ήταν  η  διδασκαλία του κ. Γκουρτζίεφ  σχετικά  με  αυτήν.»

P. de D. : « Η  έννοια  της  συνείδησης  είναι  κεντρική  στην  διδασκαλία  του  Γκουρτζίεφ. Στις Ιστορίες  του  Βελζεβούλη,  εξηγεί  ότι  αυτό  που  θα  μπορούσε  να  αφυπνίσει  τον  άνθρωπο  στην πραγματικότητά  του,  δεν  είναι  πια  δυνατόν  να  στηρίζεται  στις μεγάλες  θεολογικές  αρετές  της  πίστης, ελπίδας  και  αγάπης. Έχουν  εκφυλιστεί  πάρα  πολύ  στον  σύγχρονο  άνθρωπο. Παρ΄ όλα αυτά,  μια  ποιότητα  έχει  παραμείνει  ακέραιη  μέσα  του,  η  συνείδησή  του.  Και  τι  πρέπει  να καταλάβει  από  αυτό ;  Όπως  πάντα, ο  κ. Γκουρτζίεφ  παρουσιάζει  αυτήν  την  έννοια  με  αρκετούς τρόπους  και  με  τον  καθένα  επιθυμεί  ν΄ αγγίξει  μια  διαφορετική  πλευρά,  του  ατόμου  που απευθύνεται. Στις  Ιστορίες  του  Βελζεβούλη, την  παρουσιάζει  στην  ύψιστη  θεολογική  της  μορφή, μιλώντας  για  τον ύψιστο  βαθμό  συνειδητότητας,  την  ¨αντικειμενική  συνειδητότητα¨. Την αποκαλεί ¨θεία  παρόρμηση¨, που  πρέπει  να  υπηρετείται  από  την  πάλη  μεταξύ  της λειτουργίας του ανθρωπίνου  σώματος  και αυτής  του ¨είναι¨,  το  οποίο  προσπαθεί  να  τελειοποιήσει  και  να  αναπτύξει τον  εαυτό  του (σ.59-60). 

Κάπου  αλλού,  μιλά  για  αυτήν,  σαν  την  σύλληψη  ενός  ανθρώπου,  μιας  άμεσης  και  ολοκληρωτικής επίγνωσης  του  κάθε-τι  που  είναι  και  το  κάθε  μέρος έχει  ένα  αντιφατικό  συναίσθημα. Αυτά  τα συναισθήματα  ποικίλουν,  από  μια  βαθειά  εντύπωση  αδυναμίας  ακόμη και  μηδαμινότητας,  μέχρι  τις πλέον  πομπώδεις  ιδέες  για  τον  εαυτό, κάποιου.

Το να  τα  αισθάνεσαι  όλα  αυτά  ταυτόχρονα  θα  ήταν  ανυπόφορο. Γι΄ αυτόν  τον  λόγο  η  συνειδητότητα είναι  καλυμμένη  σ΄ έναν  συνηθισμένο  άνθρωπο. Μόνο  προοδευτικά  και  στον βαθμό  που  ένα  άτομο μπορεί  να  έρθει  σε  επαφή  με  το  αληθινό  του  είναι  και  να  έχει  μία σχέση  με  μια  εσωτερική  ζωή, αυτή  την  ίδια  στιγμή  που  η  συνείδηση  αρχίζει  να  ανοίγει, κάποιος  ξεκινά  ν΄  αναγνωρίζει  τι  είναι και  σε  ποια  ελπίδα  και  πίστη  μπορεί  αληθινά  να  εναποτεθεί. Έτσι, μόνο μέσα  από  μια  βαθμιαία διαδικασία, ο κ. Γκουρτζίεφ,  προσπαθεί  να  κάνει ένα  άτομο  να  έρθει  σιγά - σιγά  να  νιώσει  τις αντιφατικότητές  του  και  την  ανάγκη  ν΄ αλλάξει.  Έχουμε  ήδη μιλήσει  για  τις σειρές  από  φωτογραφίες που  παίρνονται  στην  διάρκεια  της  ημέρας, που δείχνουν  τα  ασήμαντα  ¨Εγώ¨ που διαδέχονται  το ένα  το  άλλο μέσα  μας, χωρίς  να  αφήνουν  πίσω  τους  την  παραμικρή  ανάμνηση  του  αληθινού  ¨Εγώ¨ το οποίο  μπορεί  να  υπάρχει  και  που θα  μπορούσε  να  μας  αντιπροσωπεύει  πληρέστερα. »

D.M.D.«Ακούει  κανείς  συχνά  την  ιδέα  της  πολλαπλότητας  του  ανθρώπου,  ¨ο  άνθρωπος είναι  λεγεώνα¨ και ούτω καθ΄ εξής, αλλά δεν  υπάρχει  τόσο  συχνά  μία  διαφάνεια  για  την δυνατότητά  του  για  ολότητα,  για  ενότητα,  για  να  φέρει  κανείς  αυτά  τα  πολλά  ¨Εγώ¨ σε κάποιου  είδους  οργανισμό,  κάτω  από  κάποιο  είδος  κυβέρνησης. »

P. de D. : « Για  να  εξηγήσω  την  δράση  αυτών  των  περιορισμένων  ¨Εγώ¨ &  την  δυνατότητα ενός  καλύτερου  οργανισμού  για  τον  οποίο μιλάτε, ο  κ. Γκουρτζίεφ  χρησιμοποιούσε μία  αρχαία αλληγορία. Ο  άνθρωπος  αναπαριστάται  σαν  μία  άμαξα  στην  οποία  ο  αμαξάς  αντιστοιχεί  στην σκέψη,  η  άμαξα  στο  σώμα  και  το  άλογο  στο  συναίσθημα. Σε πρώτη  ματιά  το  όλο  πράγμα φαίνεται  πολύ  ωραίο. Ο  αμαξάς  φορά  ένα  υπέροχο  ψηλό  καπέλο  και  η  άμαξα  έχει  ένα ολοκαίνουργιο  σκελετό  με  ένα  φημισμένο  σήμα.  Αλλά  μήπως  πρέπει  να  κοιτάξεις  από  πολύ κοντά ;  Το  υπέροχο  παρουσιαστικό  του  αμαξά  βρίσκεται  σε  αξιολύπητη  κατάσταση  και αυτός ο  ίδιος  είναι  τεμπέλης, λαίμαργος  για  φτηνές  απολαύσεις  και  δεν  δείχνει  ενδιαφέρον  για  την υπόλοιπη  άμαξα,  είναι  μόνο  ένας  οδηγός  που  πληρώνεται.  Όσο  για  την  άμαξα, κάτω  από τον καινούργιο  σκελετό,  οι  ρόδες  και  η  υποδομή  είναι  βρώμικες  και  φθαρμένες,  σχεδόν  πέρα  από  κάθε επισκευή.  Έχει  καταντήσει  τελείως  ακατάλληλη  για  την  χρήση  που  είχε  πραγματικά  κατασκευαστεί.

Τελικά  και  πάνω  από  όλα, υπάρχει  το  άλογο - το  καημένο  το  άλογο - που υποφέρει  επειδή  κανείς δεν  του  δίνει  σημασία. Κανείς  δεν  έχει  σκεφτεί  να  το  εκπαιδεύσει  ή, να  του  προμηθεύσει  το  είδος της  τροφής  που  έχει  ανάγκη. Του  στερούν  όλα  τα  ενδιαφέροντα ή  κίνητρα,  ζει  σε  ένα  είδος φυλακής,  αγνοημένο,  σαν  ορφανό,  κλεισμένο  στον  εαυτό  του, έτοιμο  ν΄ αφεθεί  να  δελεαστεί  από οποιονδήποτε  που  θα  δείξει  κάποιο  ενδιαφέρον  σ΄ αυτό.

Η  άμαξα  είναι  σ΄ αυτήν  την  κατάσταση  γιατί  δεν  έχει  Κύριο. Είναι  ένα  αγοραίο  ταξί,  στην  διάθεση  τυχαίων  επιβατών - αυτών  των  αυταρχικών  ¨Εγώ¨  που  εμφανίζονται  & αντικαθίστανται σύντομα  από  άλλα,  επίσης  δικτατορικά  και  ευμετάβλητα, (σ.60). Αυτή  η  αλληγορία  χρειάζεται  να  επεκταθεί  σε  μάκρος  για  να  γίνει  ακριβώς  κατανοητή  και δεν  υπάρχει  χρόνος  γι΄ αυτό  τώρα. Σε  πρώτη  ματιά, η  εικόνα  μπορεί  να  φαίνεται  υπερβολική. Αλλά  αυτό  συμβαίνει  διότι  συνήθως  γνωρίζουμε μόνο  την  πλέον  φανερή  από  όλες  τις  σκέψεις μας,  τα  συναισθήματά  μας  και  τις  σωματικές κινήσεις -  την  ιδιότητά  μας  να  συλλογιζόμαστε, να  περατώνουμε  τις  υποθέσεις  μας  επιτυχώς,  να  κάνουμε  σωματικές  προσπάθειες,  να  ενδιαφερόμαστε  για  ορισμένους  ανθρώπους. Αλλά  πίσω  από  αυτή  την  πρόσοψη, δεν  γνωρίζουμε  τίποτα  γι΄ αυτά  τα  ασταθή  ¨Εγώ¨ και  τις  συνεχώς  μετατοπιζόμενες  κινήσεις - τα  όνειρα, τις προκατειλημμένες  κρίσεις, την  οργανική  ακαμψία  που  μας  κλείνει  μέσα  στον  αυτοματισμό μας, αυτή  την  επιπόλαια  ευαισθησία,  που  στην  πραγματικότητα - εκτός  αν  μια  κεντρική,  ουσιώδης φιλοδοξία  αγγίξει  την  συνείδησή  μας - προκαθορίζει  τον  προσανατολισμό  ολόκληρης  της  ζωής μας. »

D.M.D. : «Ακούγεται  μάλλον  σαν  εικόνα  χωρίς  ελπίδα...»

P. de D. : « Όχι,  δεν  είναι  χωρίς  ελπίδα,  αντιθέτως,  γιατί  στην  πραγματικότητα  ο  αληθινός Κύριος  δεν  είναι  μακριά. Είναι  μέσα  στην  άμαξα,  αλλά  αβοήθητος, σαν  ένας  φυλακισμένος.

Δεν  έχει  τρόπο  να   κάνει  τον  εαυτό  του  ν΄ ακουστεί,  αλλά  είναι  εκεί,  μέσα. Και  στην  καρδιά  του  ο  αμαξάς  το γνωρίζει  πολύ  καλά, γιατί  όταν  παρουσιάζεται  μια  δυσκολία  ή  ένας  κίνδυνος  &  η  άμαξα  πέφτει  σε  κάποιο  χαντάκι,  στρέφεται  προς  τον  Κύριο  και  τον  φωνάζει. Και  μόλις  το  πρόβλημα  λυθεί,  ξεκινά  πάλι. Άλλα  δεν  είναι  αδύνατον  να  μιλήσει  στον  αμαξά  και  να  τον  πείσει  ν΄ αποτινάξει  το  όνειρό  του  και  ν΄ ακούσει  αυτή  την  φωνή. Αυτό  που  ο  Κύριος  έχει  να  μεταδώσει  προέρχεται  από  πολύ  ψηλά  και  είναι  προορισμένο  να  έχει  μία  επίδραση  επάνω  του  και  στο  υπόλοιπο  της  άμαξας. Ο  αμαξάς  είναι  ικανός  να  καταλαβαίνει,  να  κάνει  προσπάθειες,  να  συγκεντρώνει  την  προσοχή  του,  να  κοιτά  προς  το  μέλλον  και  να  βλέπει  διαπεραστικά  εκείνους  που  θέλουν  να  του  επιβληθούν.

Θα  τοποθετήσω  αυτήν  την  εικόνα  σε  άλλη  μορφή. Είναι  δυνατόν  να  ειπωθεί  ότι  υπάρχουν πολλές  καταστάσεις,  πολλοί  βαθμοί,  συνειδητότητας. Η μία  που  κανονικά  ζούμε  έχει  ονομαστεί  μία  κατάσταση  ύπνου. Ανάμεσα  σ΄ αυτόν  τον  ύπνο  και  εκείνον  τον  ύψιστο  δυνατό  βαθμό συνειδητότητας  για  τον  οποίο  έχουμε  μιλήσει,  υπάρχουν  ενδιάμεσες  καταστάσεις  και  αυτές πρέπει  να  τις  γνωρίζουμε. Είναι  βατές στην  παρατήρησή μας, βασίζονται  επάνω  μας. Ένα  άτομο  μπορεί να  προσπαθήσει  να  βγει  έξω  από  το  όνειρό  του &  να  θυμηθεί  το  νόημα  της  ύπαρξής του,  μπορεί  να  προσπαθήσει  να  είναι  παρόν  στον  εαυτό  του,  να  έχει  επίγνωση  του  τι  είναι και  του  αληθινού  του  ¨Εγώ¨ που  βρίσκεται  μέσα  του. Είναι  μακρά  μαθητεία. Αλλά  όταν ανοίγεται  τελείως σε  αυτό  που  βρίσκεται  μέσα  του, τότε  αυτό  χρειάζεται  την  υπηρεσία  του, εκείνη  την  στιγμή  οι  λειτουργίες  του  είναι  εναρμονισμένες  με  αυτή  την  επιθυμία,  αλλάζουν ρυθμό,  αποκτούν  αρμονία. Η  σκέψη  είναι  προσεκτική, το  σώμα εγκαταλείπει  την  αντίστασή  του & χαλαρώνει  και  μέσα  στο  συναίσθημα,  αναδύεται  μία  χαρά,  που  χαρίζει  μία  ζεστασιά  για  να υποστηρίξει  αυτή  την  αμοιβαία  κατανόηση. Εκείνη  την  στιγμή,  υπάρχει  ενότητα, ο αληθινός  Κύριος κάνει  την  εμφάνισή  του.»

D.M.D. : « Κάνει  την  εμφάνισή  του,  αλλά  τότε  τι ; »

παρών. Γι΄ αυτό  σας  είπα  στην  αρχή  της  συζήτησης,  ότι  ήταν  τελείως  φυσικό  για  εκείνους τους  αξιοσημείωτους  ανθρώπους,  όπως  τους  περιέγραψε  ο  κ. Γκουρτζίεφ,  να  φαίνονται επιεικείς  προς  τις  αδυναμίες  των  άλλων. Κάποιος  θα  πρέπει  να  έχει  επαληθεύσει  στον  εαυτό  του  την  εκπληκτική  αλήθεια  της  εικόνας  του  αγοραίου  ταξί,  πριν  αφήσει  χώρο  για  εκείνο  που  ¨κάθε  ένας  που  φέρει  το  όνομα  του  Ανθρώπου  πρέπει  να  έχει¨,  το  αληθινό  Εγώ,  την πραγματική  ολική  ατομικότητα.»

Basarab Nicolescu

Το 1912 η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ είχε πλήρως ολοκληρωθεί, όταν ο ίδιος εμφανίστηκε ξανά στην Μόσχα και στην Πετρούπολη μετά από μακρινά ταξίδια και αναζητήσεις στην Κεντρική Ασία, Αφρική και Μέση Ανατολή.

Η σύγχρονη επιστήμη τότε είχε μόλις γεννηθεί. Το 1900 ο Max Plank εισήγαγε την θεωρία του ¨Θεμελιώδους Κβάντουμ της Ενέργειας ¨, η οποία έφερε επανάσταση στις έννοιες της φυσικής που μέχρι τότε στηρίζονταν στην ιδέα της συνέχειας . Σύμφωνα με αυτήν την καινούργια θεωρία, η Ενέργεια είχε μία διακεκριμένη ασύνετη δομή. Το 1905 ο Αϊνστάιν διατύπωσε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας, που αποκάλυπτε μία νέα σχέση μεταξύ χώρου και χρόνου και που συνέτεινε σε μία ριζική αντιστροφή στην ιεραρχική σχέση ύλης και ενέργειας . Βαθμιαία, η ιδέα του σωματιδίου αντικαθίστωνταν από αυτήν του ¨σύμπαντος¨ της ¨σχέσης¨ και της ¨αλληλεπίδρασης¨, όπου η πραγματική κίνηση είναι αυτή της ενέργειας.

Η Κβαντική Μηχανική ολοκληρώθηκε σαν θεωρία πολύ αργότερα γύρω στα 1930, ανατρέποντας την αρχή της ατομικότητας του κλασικού σωματιδίου: ( δηλ. μια διακεκριμένη ατομικότητα, σαν κάποιο χωριστό τμήμα ενός όλου.)

Για πρώτη φορά, η δυνατότητα της ιδέας ενός ασυνεχούς χώρο- χρόνου, είχε αναγνωριστεί λογικά βάσιμη.

Έτσι η νέα θεωρία των στοιχειωδών σωματιδίων άρχισε να παίρνει μορφή στην εποχή μας, ωθώντας την Κβαντική Μηχανική και την Θεωρία της Σχετικότητας μακρύτερα και συγχρόνως προσπαθώντας να τις ξεπεράσει.

Όσο εκπληκτικό και αν μπορεί να φανεί, οι ιδέες του Γκουρτζίεφ προηγήθηκαν και προείδαν την εξέλιξη των σύγχρονων επιστημονικών ιδεών, όχι κατά τρόπο ασαφή και ποιητικό, αλλά σύμφωνα με μία συγκεκριμένη και αυστηρή μέθοδο.

Ο Γκουρτζίεφ έδινε μεγάλη σημασία στην ¨σωματικότητα¨ για τα φαινόμενα που βρίσκονται στην φύση. « Στο σύμπαν τα πάντα είναι υλικά », λέει ο Γκουρτζίεφ, επομένως η Μεγάλη Γνώση είναι πιο υλιστική από τον υλισμό (1). Βεβαίως ο ίδιος διαχώρισε την ιδέα της ¨ύλης¨ και της ¨υλικότητας¨ και εισήγαγε την ιδέα των ¨διαβαθμίσεων της υλικότητας¨. « Η ύλη είναι η ίδια, αλλά η υλικότητα είναι διαφορετική. Οι διάφορες διαβαθμίσεις της υλικότητας εξαρτώνται άμεσα από τις ποιοτικές ιδιότητες της ενέργειας που εκδηλώνεται στο δεδομένο σημείο (2).

Τα ¨σωματίδια¨ είναι λοιπόν τοπικές συγκεντρώσεις ενέργειας. Ο Γκουρτζίεφ συνέλαβε το σύμπαν σαν ένα μεγάλο σύνολο, μία κοσμική μήτρα όπου το κάθε τι είναι σε διαρκή δυναμική κίνηση και συγκρότηση,

« Όλα προέρχονται από όλα και μπαίνουν ξανά σε όλα » (3).

Αυτή η Ενότητα δεν είναι στατική, συνεπάγεται διάκριση και πολλαπλότητα .

« Μια από τις πιο κεντρικές ιδέες της αντικειμενικής γνώσης...είναι η ιδέα της ενότητας στο κάθε τι, ...η ενότητα στην πολλαπλότητα . Αλλά για τις υποκειμενικές συνειδητότητες ο κόσμος είναι χωρισμένος σε εκατομμύρια από

χωριστά και ασύνδετα φαινόμενα . Το να επιχειρήσει κανείς να συνδέσει αυτά τα φαινόμενα σε κάποιο σύστημα κατά τρόπο επιστημονικό ή φιλοσοφικό οδηγεί σε αποτυχία, διότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανασχηματίσουν την ιδέα του συνόλου ξεκινώντας από ξεχωριστά γεγονότα και δεν μπορούν να ενοποιήσουν τις αρχές της διαίρεσης του συνόλου, χωρίς να γνωρίζουν τους νόμους επί των οποίων στηρίζεται αυτή η διαίρεση » (4).

Έτσι λοιπόν ο Γκουρτζίεφ δίνει μερικές ¨κατευθυντήριες ιδέες¨(5) που τις ξαναβρίσκουμε μισό αιώνα αργότερα στην επιστήμη των συστημάτων. Η επιστήμη αυτή προσπαθεί να ερμηνεύσει τους πιο γενικούς νόμους των φυσικών συστημάτων (6).

Αντίθετα από αυτούς που προσπαθούν να απλοποιήσουν τα φαινόμενα και που εξηγούν την ποικιλομορφία των διαφόρων συστημάτων με μια κοινή ουσία, ο Γκουρτζίεφ μιλά για μια κοινή οργάνωση που οφείλεται στους νόμους της ¨Διαίρεσης του Όλου¨ ( Νόμος του Τρία και νόμος του Επτά, και οι οποίοι αναφέρονται πιο κάτω ). Ταυτόχρονα αυτοί οι νόμοι εξασφαλίζουν το μη - μεταβλητό της δομής της ενέργειας και επομένως την σταθερότητα των φυσικών συστημάτων. Εν ολίγοις, τα διάφορα συστήματα δεν είναι απλώς και μόνο το άθροισμα των μερών τους.

Οι αλληλοσυσχετήσεις μεταξύ των μερών τους είναι η ένδειξη του πόσο ανοιχτό είναι ένα σύστημα, συγκρινόμενο ως προς την διαρκή και κοσμική ανταλλαγή των ενεργειών. Ακριβώς αυτή η ανταλλαγή είναι αυτή που ο Γκουρτζίεφ ονομάζει , « Η κοινή αρμονία των συστημάτων ή, η κοινή αρμονική κίνηση των συστημάτων, ή η αρμονία αμοιβαίας συντήρησης όλων των κοσμικών συγκροτήσεων. » (7-8-9).

Το πόσο ανοιχτό είναι ένα σύστημα, είναι αυτό που καθυστερεί την παρακμή και τον θάνατο του. Η Μη- Διαχωριστικότητα είναι ο προστάτης της ζωής . Είναι πλατειά γνωστό, ότι κάθε απομονωμένο φυσικό σύστημα υπόκειται στην αρχή του Κλαούσιους - Καρνό, η οποία υποστηρίζει την αναπόφευκτη υποβάθμιση της ενέργειας και μια αύξηση της αταξίας.

Για να υπάρξει τάξη και σταθερότητα, απαιτεί το σύστημα να είναι ανοιχτό και να συμμετέχει σε ανταλλαγές. Η ανταλλαγή αυτή μπορεί να λάβει χώρα μεταξύ συστημάτων εντός μιας κλίμακας ή, μεταξύ συστημάτων που να ανήκουν σε διαφορετικές κλίμακες . Δεν αποκλείεται το βαθύ νόημα της ¨Αρχής της Αβεβαιότητας¨ του Haisenberg να είναι συνδεδεμένο με τις ανταλλαγές μεταξύ των κόσμων των σωματιδίων και με άλλους κόσμους διαφορετικής κλίμακας . Επιπλέον είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι υπάρχει κάποια σχέση

μεταξύ της, κατά την θεωρία των συστημάτων ενότητας του κόσμου, και του νοήματος του θεωρήματος του Goedel (1931) που αφορά την δομή των μαθηματικών : Όταν ένα αξιωματικό σύστημα είναι αύταρκες και χωρίς καμία εσωτερική αντίφαση τότε είναι πάντα ανοικτό και πάντα θα δίνει ακριβή αποτελέσματα, ακόμα και όταν δεν αποδεικνύονται. Ενώ ένα κλειστό σύστημα που είναι ολοκληρωμένο είναι μία αντίφαση αυτό καθεαυτό.

« Κάθε τι τρώει και τρώγεται από κάτι », λέει ο Γκουρτζίεφ (10). Ονομάζει ¨ Τρωγο-αυτο-εγω-κρατική διαδικασία¨ , την διαδικασία που εξασφαλίζει την ¨αμοιβαία τροφή ¨ των πάντων που υπάρχουν, και η οποία είναι, « Η αληθινή λύτρωση από την σύμφωνα με τον νόμο δράση του άσπλαχνου Χέρωπα » (11).

Όταν γνωρίζουμε ότι κατά τον Γκουρτζίεφ ¨Χέρωπας¨ σημαίνει χρόνος, καταλαβαίνουμε το βαθύ νόημα της δήλωσης του. Η ενότητα της αόριστης διαδοχής των συστημάτων ξεφεύγει από την δράση του χρόνου, είναι έξω από τον χώρο-χρόνο. Το συνεχές του χωροχρόνου λοιπόν είναι ένα είδος προσέγγισης, ένα υποκειμενικό φαινόμενο, περιορισμένο σε ένα υποσύστημα όσο το εξετάζουμε μόνο του. Κάθε υποσύστημα αντιστοιχεί σε κάποιο ¨ Βαθμό Υλικότητας¨ και κατέχει τον δικό του χώρο-χρόνο.

Ο χρόνος , αυτό το ¨Ιδανικό - Μοναδικό - Υποκειμενικό φαινόμενο¨ (12) αυτός καθεαυτός δεν υπάρχει : « Το μόνο που υπάρχει είναι το σύνολο των αποτελεσμάτων που πηγάζουν από όλα τα κοσμικά φαινόμενα παρόντα σε μία δεδομένη θέση .» (13)

Ο χρόνος συνδυασμένος με ένα υποσύστημα είναι η ¨αναπνοή¨ (14), αυτό είναι το χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου υποσυστήματος στην Ενότητα του Σύμπαντος.

Η ¨ Τρωγοαυτοεγωκρατική διαδικασία ¨ του Γκουρτζίεφ παρουσιάζει αξιοσημείωτες αναλογίες με την Φυσική θεωρία της ¨Bootstrap¨ που διατυπώθηκε γύρω στα 1960 από τον Αμερικανό Φυσικό Geoffrey Chew. Η θεωρία αυτή είναι ένας δυναμικός νόμος σύμφωνα με τον οποίο τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες μιας συγκεκριμένης ενότητας είναι τα αποτελέσματα της αλληλοεπίδρασης με άλλα σωματίδια που υπάρχουν στην φύση. Ένα σωματίδιο είναι αυτό που είναι, λόγο όλων των άλλων σωματιδίων που υπάρχουν γύρω του την δεδομένη στιγμή.

Η ¨Θεωρία της Bootstrap¨ λαμβάνει την φύση σαν μια σφαιρική συνολική ενότητα αδιαχώριστη σε κάποιο βασικό επίπεδο χωρίς καμία πολυπλοκότητα. Η παρατηρούμενη πραγματικότητα εμφανίζει πολυπλοκότητα και ο ¨πραγματικός¨ κόσμος με τον δικό του συνεχή χωροχρόνο εμφανίζεται λοιπόν σαν ¨ μια προσέγγιση¨ . Σύμφωνα με αυτή την θεωρία για να γίνει η περιγραφή της φυσικής πραγματικότητας χρειάζονται και άλλες διαστάσεις πέρα από αυτών του χωροχρόνου.

Για να είναι δυνατή μια Συμπαντική αλληλοσύνδεση και μια διαρκή ανταλλαγή, κάθε σύστημα πρέπει να κατέχει κάποιο βαθμό ¨νοημοσύνης¨ και ¨υποκειμενικότητας ¨. Για τον Γκουρτζίεφ, « Τίποτα δεν είναι νεκρό, χωρίς ζωή, στην φύση, απλώς υπάρχουν διαβαθμίσεις ζωτικότητας και διαφορετικές κλίμακες. Όλη η ύλη που γνωρίζουμε είναι ζωντανή ύλη και με τον τρόπο της έχει νοημοσύνη.» (15)

Η σύγχρονη επιστήμη έχει μόλις αρχίσει να ανακαλύπτει αυτήν την θεμελιώδη αλήθεια .

Η καταπληκτική ποσότητα πληροφόρησης που υπάρχει στην απειροελάχιστη μικρή κλίμακα δείχνει ότι πραγματικά είναι αδύνατον να τραβήξει κάπου κανείς την διαχωριστική γραμμή μεταξύ της ζωντανής ύλης και της μη - ζωντανής .

Το σωματίδιο κβάντουμ έχει την δική του υποκειμενικότητα και την δική του νοημοσύνη στις πολύπλοκες σχέσεις που διατηρεί με τα άλλα σωματίδια, σχέσεις διαρκούς αγώνα, συνεχούς δημιουργίας και εκμηδένισης

Έτσι λοιπόν μπορεί να γίνει εξίσου κατανοητό γιατί ο Γκουρτζίεφ, όπως ο Kepler, θεωρούσαν ότι η γη, το φεγγάρι ο ήλιος και οι πλανήτες , είναι ¨ζωντανά όντα ¨ και ότι η οργανική ζωή εκπροσωπεί το ¨όργανο αντίληψης¨ και ταυτόχρονα το ¨όργανο ακτινοβολίας ¨ της γης (16).

Ο ίδιος ο Άνθρωπος είναι ένας κρίκος σε αυτή την μεγαλειώδη κοσμική αλυσίδα . Η ζωή του η ίδια έχει σαν σκοπό να εκπληρεί την ¨αμοιβαία συντήρηση όλων αυτών που υπάρχουν ¨ (17). Με αυτή την λογική μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας ¨ μεταβιβαστικός υποσταθμός δυνάμεων ¨ (18).

Ο Άνθρωπος δεν ζει μόνον σε έναν κόσμο αλλά σε διαφορετικούς κόσμους ταυτοχρόνως, που ο ένας εμπεριέχεται στους άλλους, ένα πραγματικό ¨σύστημα συστημάτων ¨ όπως θα έλεγε ο Lupasco.

Ο Άνθρωπος είναι επομένως μία εικόνα του κόσμου.

« Ο Άνθρωπος έχει κάθε τι μέσα του. Μέσα μου έχω τον ήλιο, το φεγγάρι, τον Θεό. Είμαι όλη η ζωή στην ολότητά της. Για να το καταλάβει κανείς πρέπει να γνωρίσει τον εαυτό του. » (19)

Ο Άνθρωπος κατέχει σχετική ¨ελευθερία¨ σαν συμμέτοχος στο αυτό - οργανωμένο υποσύστημα, την γη. Αλλά την ίδια στιγμή, πρέπει να υποβληθεί σε νόμους που κανονίζουν την αλληλοεπίδραση μεταξύ συστημάτων. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα των συστημάτων στην αλληλοεπίδραση με άλλα συστήματα, είναι η εξέλιξη, είναι η ανάπτυξη της δομής και η δημιουργία της ενέργειας .

Συνεπώς ο Άνθρωπος είναι ένας ¨μη ολοκληρωμένος κόσμος ¨(20) και οφείλει να εξελιχθεί ή να εξαφανιστεί : « το εξελικτικό τμήμα της οργανικής ζωής είναι η ανθρωπότητα ».Εάν η ανθρωπότητα δεν εξελιχθεί αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη ολόκληρης της οργανικής ζωής θα σταματήσει και αυτή με την σειρά της θα επηρεάσει στο να σταματήσει την ανάπτυξη της ακτίνας της δημιουργίας .

Κατά αυτήν την έννοια η διακοπή της εξέλιξης μπορεί να σημαίνει την καταστροφή της ανθρωπότητας .(21)

Ο Γκουρτζίεφ δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην Κοσμολογία : « Μπορεί να ειπωθεί ότι η Επιστήμη και η Φιλοσοφία με το αληθινό νόημα των λέξεων, αρχίζουν με την ιδέα των κόσμων.» (22). Κάθε εκδήλωση πρέπει να γίνει κατανοητή σύμφωνα με την θέση της στην κοσμική τάξη και στην σχέση της με άλλες εκδηλώσεις. Η ιδέα της κλίμακας είναι βάσιμη στην κατανόηση της δομής του Σύμπαντος. Με μία λέξη, οι δυναμικές του όλου είναι το αποτέλεσμα της δράσης του Νόμου του Τρία και του επτά ενωμένοι στο παγκόσμιο σύμβολο το Εννεάγραμμα .

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΤΡΙΑ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΤΑ & ΤΟ ΕΝΝΕΑΓΡΑΜΜΑ

Κατά τον Γκουρτζίεφ υπάρχει ένας πολύ μικρός αριθμός θεμελιωδών νόμων « της δημιουργίας του κόσμου και της συντήρησης του που κανονίζουν όλες τις διαδικασίες στον κόσμο και στον άνθρωπο.» (23)

Οι Θεμελιώδεις Νόμοι του Σύμπαντος στην Κοσμολογία του Γκουρτζίεφ είναι ο ¨ Νόμος του Τρία ¨ (τρεις δυνάμεις ή τρεις αρχές ) και ο ¨ Νόμος του Επτά ¨ ( ή ¨Νόμος της Οκτάβς¨ ).

Εξ΄ αρχής η ιδέα αυτή που περιορίζει σε έναν μικρό αριθμό τους γενικούς νόμους, είναι πολύ ενδιαφέρουσα . Εγκαθίσταται μια καινούργια μέθοδος που μπορεί να ονομαστεί ¨Υποθετικό - συμπερασματική¨ , και η οποία για πρώτη φορά είχε χρησιμοποιηθεί από τον Kepler, και ξανά-ανακαλύφθηκε από την σύγχρονη επιστήμη. Δηλαδή παραδεχόμαστε κάποιον περιορισμένο αριθμό από νόμους, συχνά αφηρημένους και εκφραζόμενους σε μαθηματικά, και μετά απομακρυνόμαστε από την άμεση παρατηρούμενη πραγματικότητα, ...συμπεραίνουμε τις συνέπειες από αυτούς τους νόμους και μετά συγκρίνουμε τις συνέπειες αυτές με τα πειραματικά δεδομένα πληροφόρησης.

Η αντίστροφη μέθοδος μέσω της οποίας προσπαθούμε να συμπεράνουμε τους γενικούς νόμους από τις πειραματικές πληροφορίες, ανήκει σε επιστήμες που ακόμα δεν μπορούν να εκφραστούν σε μαθηματικά .

Η Υποθετικό-συμπερασματική μέθοδος έχει προσαρμοστεί στην μελέτη συστημάτων του κόσμου. Βέβαια υπάρχουν ειδικοί νόμοι ¨ λεπτομέρειας ¨ που χαρακτηρίζουν κάθε διαφορετικό επίπεδο της πραγματικότητας. Υπάρχουν όμως γενικοί νόμοι που είναι κοινοί σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις ¨κλίμακες¨ της πραγματικότητας . Ο ίδιος ο Άνθρωπος λοιπόν, είναι μια εικόνα της πραγματικότητας : « ...η μελέτη του ανθρώπου και η μελέτη του κόσμου αλληλοϋποστηρίζονται . Μελετώντας το Σύμπαν και τους νόμους του, ο Άνθρωπος μελετά τον εαυτό του, και μελετώντας τον εαυτό του μελετάει το Σύμπαν.» (24)

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΤΡΙΑ

Στην από«...έναςαποτελεσμάτωνχαρακτηριστικέςπουδυνάμεις :

-μία ¨Δύναμη Κατάφασης¨ ( ¨Παθητική δύναμη ¨ ή ¨Θετική δύναμη ¨)

-μία ¨Δύναμη Άρνησης ¨ ( ¨δύναμη Αντίστασης ¨ ή ¨Αρνητική δύναμη¨) και

-μία ¨Δύναμη Εξουδετέρωσης ¨ ( ¨Εξισορροπητική δύναμη¨ ή ¨Ουδέτερη δύναμη¨).

Ο Γκουρτζίεφ βεβαιώνει ότι στην πραγματικότητα οι τρεις αυτές δυνάμεις είναι εξίσου ενεργητικές, ...ο χαρακτήρας της ¨ κατάφασης ¨ της ¨άρνησης ¨ ή της ¨εξουδετέρωσής ¨ τους, εμφανίζεται μόνον την στιγμή της συνάντησής τους .

Η πραγματικότητα γεννιέται από την αντίφαση η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ, δεν είναι παρά η δυναμική αυτών των τριών δυνάμεων, παρούσες ταυτόχρονα σε κάθε πραγματικό φαινόμενο. « Μόνο η σύγκρουση μεταξύ δύο θέσεων έχει κάποια αξία », λέει ο Γκουρτζίεφ, « Μόνο το αντίθετο μπορεί να δημιουργήσει κάποιο αποτέλεσμα .» (26)

Η πραγματικότητα έχει επομένως μια διαλεκτική δομή, ή πιο συγκεκριμένα ¨ τριαλεκτική ¨ με μια από τις τρεις δυνάμεις να επικρατεί .

Ο Γκουρτζίεφ στο βιβλίο του ¨Διηγήσεις του Βελζεβούλ προς τον εγγονό του¨, δείχνει με άμεσο τρόπο αυτή την τριαλεκτική σκέψη μέσω του πανταχού παρόντος ενεργητικού στοιχείου, ονομαζόμενο ¨okidanokh¨. Αυτό εκπροσωπεί την ένωση των τριών δυνάμεων το οποίο δεν μπορεί ποτέ να γίνει ¨αντιληπτό και αισθητό από τα όντα ¨(27) και που στην συνέχεια χωρίζεται στις τρεις του συνθετικές δυνάμεις κατά την στιγμή που εισχωρεί σε μία δεδομένη κρυστάλλωση.

Το ¨Okidanokh¨ είναι το ¨Άγιο¨ στοιχείο που βοηθά να πραγματώσει την λειτουργία ...του αντικειμενικού και θεϊκού λόγου. Ο Γκουρτζίεφ δίνει έμφαση στο γεγονός ότι παρόλο που είναι εύκολο να παρατηρήσουμε την αντίφαση σε κάθε φαινόμενο μεταξύ Κατάφασης και Άρνησης, εντούτοις είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε και να παρατηρήσουμε την Τρίτη δύναμη, την Εξουδετερωτική. « Η αιτία αυτού του φαινομένου βρίσκεται στους λειτουργικούς περιορισμούς της καθημερινής ψυχολογικής λειτουργίας των ανθρώπων και στους κύριους τρόπους της αντίληψης που έχουμε για τον φαινομενικό κόσμο ...δηλαδή του τρόπου αίσθησης , του χώρου και του χρόνου, προερχόμενη από αυτούς τους περιορισμούς μας. » (28)

Με άλλα λόγια, η εξουδετερωτική δύναμη εκδηλώνεται η ίδια σε έναν χώρο διαφορετικό από τον στιγμιαίο χώρο - χρόνο που εμπεριέχει την δική μας ¨πραγματικότητα ¨. Είναι ένας απελευθερωτικός και πνευματοποιός παράγων.

Άραγε λοιπόν θα ήταν δυνατόν αυτή η Τρίτη δύναμη να είναι η πηγή της ασυνέχειας ; της μη - χωριστικότητας ; της μη - τοποθεσίας ; Εν πάση περιπτώσει αν και η σύγχρονη επιστήμη είναι ένας θησαυρός ¨συστημάτων¨ και ¨αντισυστημάτων ¨ ( σωματίδια - αντισωματίδια, κουάρκ - αντικουάρκ, ύλης - αντιύλης κ.λ.π. ...) εντούτοις περιέχει πολύ λιγότερα στοιχεία σχετικά με την ταυτόχρονη ύπαρξη ενός ¨ εξουδετερωτικό συστήματος ¨.

Πάντως σε μερικές θεωρίες της φυσικής φαίνεται να είναι αναγκαία η παραδοχή ενός μεγαλύτερου χώρου από τον συνεχή χώρο - χρόνο και αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν την πρώτη ένδειξη της εκδήλωσης της Τρίτης δύναμης.

Το γεγονός ότι αυτές οι θεωρίες προσπαθούν ενοποιήσουν όλες τις γνώσεις αλληλοεπίδρασης στην φυσική, αυτό έχει μεγάλη σημασία . Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι η τριαλεκτική του Lupasco που αναπτύχθηκε από μία γενίκευση των ιδιοτήτων των συστημάτων του κβάντα, προσφέρει αξιοσημείωτες αναλογίες με τον Νόμο του Τρία του Γκουρτζίεφ.

Οι τριάδες του Lupasco : η μία πραγμάτωση, εν δυνάμη ¨κατάσταση -Τ¨ (29) και η άλλη ομοιογένειας, ετερογένειας, ¨κατάσταση - Τ¨ είναι και οι δύο δυνατές απόψεις του Νόμου του Τρία .

Όπως ο Γκουρτζίεφ, που υποστήριζε ότι « η ενότητα αποτελείται από τρεις ύλες » (30), έτσι και ο Lupasco μιλά για τρεις ύλες αλλά με μία έννοια πιο περιορισμένη : δηλ. την μακροφυσική, την βιολογική και την κβαντική ύλη.

( Η τελευταία στην μικροφυσική ή στην ψυχική μορφή ). Μία άλλη ανακάλυψη του Νόμου του Τρία μπορεί επίσης στην φιλοσοφία του Pierce, με τις κατηγορίες του της ¨ πρωτοτυπίας ¨, ¨δευτερότητας ¨, και ¨τριτότητας ¨.

Η τριϋπόστατη δομή της πραγματικότητας είναι ενγραμμένη στον ίδιο τον άνθρωπο. Κατά μία έννοια ο άνθρωπος είναι η πραγμάτωση αυτής της τριϋπόστατης δομής .

Ο Γκουρτζίεφ υποστηρίζει ότι αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από άλλες οντότητες στην φύση, είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει τρεις ¨εγκεφάλους ¨ τρία ¨κέντρα¨ :

-το Διανοητικό κέντρο ( η έδρα της Κατάφασης )

-το Κινητικό κέντρο ( η έδρα της Άρνησης ) και

-το Συναισθηματικό κέντρο ( η έδρα της Συμβίβασης ).

Οι τρεις αντίστοιχοι εγκέφαλοι είναι τοποθετημένοι, στο κεφάλι, στην σπονδυλική στήλη, και στο ηλιακό πλέγμα. (31).

Ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου είναι μία συνεχής μάχη μεταξύ των τριών αυτών εγκεφάλων του. Η κυριαρχία του ενός έναντι των άλλων οδηγεί στην καταστροφή και τον θάνατο - «Ο θάνατος σε δόσεις του ενός τρίτου» όπως ειπώθηκε από τον Γκουρτζίεφ (32) . Αρμονία σημαίνει ισορροπία των τριών, σημαίνει επίτευξη της ¨ ολικό - εγκεφαλικό - εξισορροπημένης κατάστασης ¨ (33).

Μόνο τότε μπορεί να αρχίσει η εργασία της πνευματικής αλχημείας .

Διαφορετικά -αν δεν υπάρχει ισορροπία- τότε οι άνθρωποι γίνονται φορείς μόνο ¨της αρνητικής αρχής¨ και σχηματίζουν μόνο το πλανητικό σώμα, έτσι οι ίδιοι είναι για τους εαυτούς τους κατεστραμμένοι για πάντα .(34).

Επομένως, για τον Γκουρτζίεφ, γνώση είναι η λειτουργία ενός μόνο κέντρου, ενώ το ¨είναι¨ , είναι λειτουργία όλων των τριών κέντρων μαζί. Αυτή η τριϋπόστατη δομή εμφανίζεται στον άνθρωπο κατά πολλούς τρόπους.

Υπάρχουν τρία σώματα δυνατά για τον άνθρωπο : πέρα από το κανονικό ¨πλανητικό σώμα¨, υπάρχει το σώμα ¨kesdjan ¨ και το ¨Ανώτατο οντικό σώμα¨.(35). Παράλληλα υπάρχουν τρία είδη ¨οντικής τροφής¨ που αντιστοιχούν σε αυτά τα τρία σώματα - δηλαδή, το κανονικό φαγητό, ο ¨αέρας ¨ ( ή ¨ η βοήθεια προς το φεγγάρι¨) και οι ¨εντυπώσεις¨ ( ή ¨ η βοήθεια προς τον Θεό¨) .(36). Επίσης τρία είδη σκέψης . (37).

Ο Άνθρωπος έχοντας την δική του θέση σε αυτήν την αρχιτεκτονική του Σύμπαντος, συμμετέχει και στην ζωή του αμέσως ανώτερου κόσμου καθώς επίσης και του αμέσως κατώτερου. Ο ίδιος είναι ένα αληθινό σύστημα διάμεσο στην τριάδα : ¨πλανήτες - άνθρωπος - άτομα ¨.

Η διεύρυνση της συνειδητότητας δεν γίνεται μόνο προς μία κατεύθυνση, δηλαδή, προς την κατεύθυνση των ανώτερων κόσμων μόνο αλλά συγχρόνως και προς τα κάτω... Παραδείγματος χάρη, όταν ένας άνθρωπος αρχίσει να αισθάνεται την ζωή των πλανητών ...αρχίζει συγχρόνως να αισθάνεται την ζωή των ατόμων. (38)

Επιστήμονες στην Φυσική, φαίνεται να έχουν επίσης ανακαλύψει αυτό το τριϋπόστατο. Οι σύγχρονοι φυσικοί έχουν αποδείξει ότι αυτό που συμβαίνει στην κλίμακα του ¨απείρως μικρού¨ μπορεί να εξηγήσει τί συμβαίνει και στην κοσμική κλίμακα, αυτήν του ¨απείρως μεγάλου¨.

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΤΑ

Εάν ο Νόμος του Τρία αφορά την εσωτερική δυναμική κάθε συστήματος, η ανεξάντλητη αξία του Νόμου του Επτά ( ή ¨Επταπαραπαρσχινόχ¨ ) είναι η βάση στην εκδήλωση όλων των διαδικασιών. Για να καταλάβουμε τα χαρακτηριστικά και την λειτουργία αυτού του Νόμου, πρέπει να ξεκινήσουμε με την υπόθεση ότι ¨ Το Σύμπαν απαρτίζεται από Δονήσεις ¨ (39), μιας υπόθεσης που επιπλέον έχει αποδειχθεί πλήρως στο πειραματικό επίπεδο που σχετίζεται με τα μικροφυσικά και (μικρο)βιολογικά συστήματα . Τα φαινόμενα στα οποία η συνέχεια και η ασυνέχεια υπάρχουν ταυτοχρόνως, ο Γκουρτζίεφ τα ονόμαζε ¨δονήσεις¨. Αυτές οι ¨δονήσεις¨ είναι πολύ κοντά στα φαινόμενα της κβαντικής φυσικής και ορίζονται ταυτόχρονα σαν κλίμακα και σωματίδια .

Η αρχή της ασυνέχειας εκφράζεται σε διάφορα επίπεδα . Υπάρχει σαν ενδογενής ιδιότητα όλων των δονήσεων, αλλά επίσης εκδηλώνεται σε όλα τα φαινόμενα κατά την ανάπτυξη των δονήσεων που τα απαρτίζουν στην συγχώνευση και στο χωρισμό τους, ακόμα και στην δημιουργία υποσυστημάτων.

Οι δονήσεις έχουν κάποιο ¨ momentum ¨ (ορμή) που οφείλεται σε μία αρχική ώθηση. Έτσι λοιπόν μπορούν να αναπτυχθούν μέχρι ένα ορισμένο επίπεδο, όπου σταματούν. Για να συνεχίσουν την ανάπτυξη, χρειάζεται ένα ¨σοκ¨, μια ανταλλαγή με τα περιβάλλοντα συστήματα των δονήσεων.

Αυτή η ανταλλαγή μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο χαοτική, τυχαία, ή μηχανική και τότε, η ανάπτυξη, του εν λόγω συστήματος θα είναι προβληματική, χωρίς κατεύθυνση.

Έτσι η ανάπτυξη αυτή μπορεί να απεικονιστεί σε μία τεθλασμένη γραμμή η οποία συνέχεια αλλάζει κατεύθυνση, κι ακόμα μπορεί να γυρίσει στο αρχικό σημείο, κλείνοντας τον φαύλο κύκλο του τυχαίου, ¨γυρίζοντας κυκλικά ¨.(40).

«Ο Νόμος αυτός εξηγεί γιατί δεν υπάρχουν ευθείες γραμμές στην φύση», λέει ο Γκουρτζίεφ και, « γιατί επίσης δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε, ούτε να κάνουμε κάτι, γιατί κάθε τι σε μας είναι στην σκέψη, κάθε τι που μας συμβαίνει, συμβαίνει με τρόπο συνήθως αντίθετο από αυτόν που θέλουμε, ή που θα περιμέναμε.» (41)

Έτσι λοιπόν η συνεχής παρέκκλιση της κατεύθυνσης μπορεί να τελειώσει κάποτε σε μία κατεύθυνση διαμετρικά αντίθετη από την αρχική, ακόμα κι όταν διατηρεί τον αρχικό της τίτλο. Η μελέτη της Ιστορίας βασισμένη σε αυτήν την ιδέα της ¨φυσικής¨ παρέκκλισης των δυνάμεων θα ήταν σίγουρα ανεκτίμητος θησαυρός βαθιάς διδασκαλίας .

Η ανταλλαγή μεταξύ ενός υποσυστήματος με τα άλλα περιβάλλοντα υποσυστήματα μπορεί να έχει συνοχή κατά την έννοια της αύξησης της δομής και της συντήρησης σε μία προκαθορισμένη ¨κατεύθυνση¨. Αυτού του είδους η ανταλλαγή απαιτεί κάποιο βαθμό ¨θέλησης ¨ και ¨συνειδητότητας¨.

Ο Γκουρτζίεφ διακρίνει δύο είδη ¨διαστημάτων ¨, δηλ. χώρους , όπου οι δονήσεις δεν έχουν την δυνατότητα να αυξηθούν ανεξάρτητα : το πρώτο διάστημα, το οποίο μπορεί να διασταυρωθεί από μία ¨αυτόματη¨ ανταλλαγή με τα γειτονικά συστήματα (μηχανικό - συμπίπτοντα ) (42), και ένα δεύτερο διάστημα, το οποίο μπορεί να διασταυρωθεί με την ανταλλαγή, με υποσυστήματα που ανήκουν σε άλλη κλίμακα, αλλά με περισσότερη δυσκολία (σκοπίμως - πραγματούμενα ) (43).

Ο Νόμος του Τρία και ο Νόμος του Επτά πρέπει να δρουν ταυτόχρονα στις εκδηλώσεις τους. Η πλήρης δύναμη του Νόμου του Τρία βρίσκεται στην τριϋπόστατη εφαρμογή της τριαδικής δομής, η οποία δίνει εννέα διαφορετικά δομικά στοιχεία εκδήλωσης. Επιπλέον δύο από τα διαστήματα έχουν διαφορετική φύση από τα υπόλοιπα επτά .

Η παρατήρηση αυτή δικαιολογεί το όνομα του Νόμου του Επτά όπως ακριβώς συμβαίνει αναλογικά στην μουσική κλίμακα και το αντίστοιχο όνομα του ¨ Νόμου των Οκτάβων ¨.

Η αναγνώριση των δύο τύπων διαστημάτων κάνει τον Γκουρτζίεφ να ξεχωρίζει μεταξύ δύο είδη οκτάβων ανάλογα με την θέση στην οποία βρίσκονται τα διαστήματα της οκτάβας : μία ¨κατερχόμενη¨ οκτάβα στην οποία η πιο δύσκολη φάση ξεπερνιέται στην αρχή της οκτάβας , και μία ¨ανερχόμενη¨ οκτάβα στην οποία η πιο δύσκολη φάση ξεπερνιέται στο τέλος της οκτάβας .

Όποτε υπάρχει λοιπόν μια ασυμμετρία στην κίνηση δύο αντίθετων κατευθύνσεων, δύο παράλληλα ¨ποτάμια¨, η ¨κατερχόμενη¨ κατεύθυνση συνδυάζεται με μία αύξηση πυκνότητας της ύλης, με μία μείωση της συχνότητας των δονήσεων και με μία αύξηση της ¨μηχανικότητας¨. Από την άλλη μεριά, η ανερχόμενη κατεύθυνση συνδυάζεται με μία αύξηση της πυκνότητας της ενέργειας, αύξηση της συχνότητας των δονήσεων (και επομένως σε όλο και μεγαλύτερη ¨διαφάνεια¨ της ύλης ) και σε μία αύξηση της ¨συνειδητότητας¨.

Έτσι λοιπόν ο Γκουρτζίεφ κάνει ένα λεπτό διαχωρισμό μεταξύ ¨δημιουργίας¨

και ¨εξέλιξης¨ ο οποίος κατά την γνώμη μας θα μπορούσε να διαφωτίσει με τρόπο πολύ διαφορετικό, απόψεις της φυσικής, της βιολογίας, της ψυχολογίας και της ζωής των ανθρώπων.

Στην Δημιουργία, καθώς συνεπάγεται μία αύξηση της Μηχανικότητας , είναι αναγκαία μια όλο και πιο έντονη ¨ Βασιλεία της ποσότητας¨, στην διατήρηση του ¨ φυσικού κόσμου¨...

«Στην διαδικασία της δημιουργίας του τωρινού υπάρχοντος κόσμου, η θεϊκή Δύναμη - Θέλησης του Δημιουργού μας συμμετείχε μόνο στην αρχή. Η Επακολουθούμενη δημιουργία συνεχίστηκε αυτομάτως μόνη της, με την θέλησή της, ...χάρις στους δύο αυτούς θεμελιακούς πρωταρχικούς κοσμικούς νόμους . » (44)

Έτσι τα φυσικά συστήματα δημιουργούνται μόνα τους με την πάροδο του χρόνου. Χαίρουν κάποιας ανεξαρτησίας και κάποιας ελευθερίας αυτοοργάνωσης.

Έτσι λοιπόν και πάλι η σκέψη του Γκουρτζίεφ συνδέεται με μερικά θεμελιώδη συμπεράσματα της σύγχρονής επιστήμης . Παραδείγματος χάριν στην θεωρία Bootstrap της φυσικής, τα σωματίδια, κατασκευάζουν από μόνα τους, τους δικούς τους νόμους μέσω της εσωτερικής τους συνοχής και μέσω των αλληλεπιδράσεων τους με τα άλλα σωματίδια .

Κατ΄ αυτήν την έννοια η εξέλιξη εδώ παρουσιάζεται ¨αντίθετη προς την φύση¨. Αλλά ο άνθρωπος ενώ εκπληρώνει τον σκοπό του σαν φυσιολογικό σύστημα είναι συγχρόνως ελεύθερος να προχωρήσει στην κατεύθυνση προς την εξέλιξη : Ο Άνθρωπος διαθέτει μέσα του την δυνατότητα της εξέλιξης.

Εξέλιξη αναγκαστική, μηχανική, δεν υπάρχει. Η Εξέλιξη είναι το αποτέλεσμα συνειδητού αγώνα . Η φύση δεν χρειάζεται αυτήν την εξέλιξη, δεν την θέλει και πολεμά ενάντιά της .

«Η Εξέλιξη του ανθρώπου είναι η εξέλιξη της συνειδητότητας του. Και η συνειδητότητα δεν μπορεί να εξελιχθεί ασυνείδητα .

Η Εξέλιξη του ανθρώπου είναι η εξέλιξη της θέλησης του και η θέληση δεν μπορεί να εξελιχθεί αθέλητα .

Η Εξέλιξη του ανθρώπου είναι η εξέλιξη της δύναμης του να ¨δρα¨ και η δράση δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα των πραγμάτων που απλώς συμβαίνουν.» (45)

Εάν ένας άνθρωπος δεν κάνει αυτήν την εκλογή τότε θα πρέπει να υποβληθεί στην αναπόφευκτη μοίρα της εξέλιξης . Δια τούτο σύμφωνα με τον Νόμο του Επτά, κάθε σύστημα στο σύμπαν πρέπει να ανέβει είτε να κατέβει, ή να εξελιχθεί ή να εξασθενίσει.

Ο Νόμος του Επτά (σε συνδυασμό με τον Νόμο του Τρία ) είναι δυνατό να αποτελέσει την βάση μιας πραγματικής επιστήμης συστημάτων. Όλα τα φαινόμενα προέρχονται από την αλληλοδιείσδυση των οκτάβων που προέρχονται από μια ίδια ή διαφορετικές κλίμακες . Η δομή των οκτάβων είναι επομένως δενδροειδής . Συγχρόνως κάθε δομικό στοιχείο μιας οκτάβας είναι το ίδιο μία ολόκληρη οκτάβα . Η ενότητα του κόσμου πραγματώνεται μέσα στην ποικιλία της . Μέσα στην Πραγματικότητα που έτσι δημιουργείται, η αιτία και το αποτέλεσμα συνυπάρχουν (ακόμα και όταν αυτό το ¨αποτέλεσμα ¨ γίνεται αντιληπτό με δυσκολία από κάποιο σχετικά ανεξάρτητο υποσύστημα ). Έτσι η αλληλοδιείσδυση των οκτάβων εξασφαλίζει την συνύπαρξη μεταξύ της συνέχειας και της ασυνέχειας και, της παρουσίας κάποιου στοιχείου ΄αυθορμητισμού ¨, σε κάθε φαινόμενο της Πραγματικότητας .

ΤΟ ΕΝΝΕΑΓΡΑΜΜΑ

Η Ενωτική δράση του Νόμου του Τρία και του Νόμου του Επτά, εμφανίζεται στο Εννεάγραμμα, το βασικό σύμβολο της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ. « Το Εννεάγραμμα » λέει ο Γκουρτζίεφ, « είναι το Θεμελιώδες ιερόγλυφο μιας παγκόσμιας γλώσσας, το οποίο έχει τόσα διαφορετικά μηνύματα όσα επίπεδα ανθρώπων μπορούν να υπάρχουν.

Το Εννεάγραμμα είναι η διαρκής κίνηση, η ίδια διαρκής κίνηση που οι άνθρωποι έχουν αναζητήσει από την πιο παλιά αρχαιότητα και δεν μπόρεσαν να βρουν ποτέ ...είναι διαρκής κίνηση και ακόμα η φιλοσοφική λίθος των αλχημιστών !» (46)

Ο Νόμος του Τρία μπορεί να παρασταθεί γεωμετρικά με ένα τρίγωνο που συμβολίζει τις τρεις αρχές .

Ο Νόμος του Επτά δείχνει την ύπαρξη επτά όψεων στην τεμάχιση κάθε ολοκληρωμένου φαινομένου. Επίσης είναι συνδεδεμένος με την διαίρεση του 1 ( ενότητα ), με το 9, το αποτέλεσμα του οποίου είναι 0, ακολουθούμενο από την απεριόριστη επανάληψη του αριθμού 142857.

Ο αριθμός αυτός με τα έξι ψηφία είναι ένας περιοδικός αριθμός υπό την έννοια ότι στον πολλαπλασιασμό του με 1,2,3,4,5,6, ...κ.λ.π. δίνει σαν αποτέλεσμα μια κυκλική μετάθεση των συστατικών του αριθμών.

Στην θεωρία των αριθμών ο αριθμός αυτός έχει πάρα πολύ μελετηθεί και πράγματι έχει πολλές αξιοσημείωτες ιδιότητες. Παραδείγματος χάρη η ¨ψηφιακή ρίζα¨ ( ή το θεοσοφικό άθροισμα) αυτού του αριθμού είναι 9, γιατί 1+4+2+8+5+7=27, 2+7=9 ). Τα έξι ψηφία του περιοδικού αριθμού 142857 και οι 3 κορυφές του τριγώνου, συνδυάζονται σε εννέα σημεία τοποθετημένα σε έναν κύκλο. (47).

Οι τρεις κορυφές του τριγώνου είναι φυσικά συνδεδεμένες με τα ψηφία 3, 6, και 9 (διότι αυτά δεν είναι παρόντα στον περιοδικό αριθμό 142857 ).

Υπάρχει ένα ¨εξωτερικό¨ σχήμα και ένα ¨εσωτερικό ¨ στο Εννεάγραμμα.

Το εξωτερικό ( ο κύκλος ) αντιστοιχεί στην διαδοχική διάταξη 1,2,3,4, ...9. Το εσωτερικό σχήμα χωρίζεται σε δύο διαφορετικά σχήματα :

το "3 - 6 - 9" που συμβολίζει την δράση του Νόμου του Τρία

και το "1 - 4 - 2 - 8 - 5 - 7 - 1" που συμβολίζει την δράση του Νόμου του Επτά.

Τα δύο αυτά σχήματα έχουν έναν κοινό προσανατολισμό ο οποίος είναι επίσης σε συμφωνία με τον συνολικό προσανατολισμό του εξωτερικού σχήματος. Βέβαια υπάρχουν δύο ξεχωριστές δυνατές κατευθύνσεις, που αντιστοιχούν είτε στην καθοδική είτε στην ανοδική οκτάβα .

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο περιοδικός αριθμός 142857, που εκπροσωπεί τον Νόμο του Επτά, περιέχει μόνον έξι ψηφία . Η αρχή της οκτάβας ταυτίζεται με την κορυφή του τριγώνου που είναι ο αριθμός 9. Έτσι ο Νόμος του Τρία είναι ενδογενώς και άμεσα συνδεδεμένος με κάθε εκδηλωμένο φαινόμενο. Ο αριθμός 9 είναι το μηδέν του δικού μας δεκαδικού συστήματος . Επομένως τοπολογικά αντίστοιχου με το κέντρο του κύκλου, πηγή όλων των εκδηλώσεων. Οι άλλες δύο κορυφές του τριγώνου ( 3 και 6) είναι τοποθετημένες στις ¨παύσεις¨ του Νόμου του Επτά, που εκπληρώνουν τον ρόλο των ¨σοκ ¨, αναγκαίων για την ανάπτυξη του δεδομένου φαινομένου.

Σύμφωνα με τον Νόμο του Επτά οι ίδιες αυτές παύσεις αποτελούν την αρχή δύο καινούργιων οκτάβων, των οποίων οι νότες ¨εναρμονίζονται¨ στις δονήσεις με τις αντίστοιχες νότες της αρχικής οκτάβας ( μια ¨συμφωνία¨ αναγκαία για την ¨ροή¨ των ¨ρυθμών¨ και για την ροή των δονήσεων). Έτσι ένας ολοκληρωμένος περιοδικός κύκλος του Νόμου του Επτά απαιτεί τρεις διαφορετικές οκτάβες . Όταν αυτό λαμβάνεται υπ΄όψιν, τότε είναι δυνατόν να καταλάβουμε την φαινομενική ¨ανακρίβεια¨ η οποία συμβαίνει στις θέσεις 6 (μεταξύ 5 και 7 ) και όχι στην ¨λογική¨ τους θέση ( μεταξύ 8 και 9 ) δεύτερη παύση της οκτάβας . (48) Η ¨ανακρίβεια ¨ αυτή είναι κατά τον Γκουρτζίεφ «σύμφωνα με τον Νόμο ».

Μια κάποια ¨ασυμμετρία ¨ φαίνεται να υπάρχει μεταξύ των σημείων 3, 6 και 9, που συμβολίζουν τον Νόμο του Τρία . Τα σημεία 3 και 6 αντιπροσωπεύουν τις θέσεις ανταλλαγής με τα άλλα συστήματα, μια ανταλλαγή κατευθυνόμενη προς την ανάπτυξη της δομής του εν λόγο συστήματος .

Το σημείο επαφής του με ένα σύστημα ίδιας φύσης είναι το 9 και το οποίο φανερώνει κίνηση, σχέση, άνοιγμα. Οπότε το 9 όταν ξεκινήσει μια καινούργια οκτάβα, μπορεί να αναδυθεί από τον κύκλο και να παίξει τον ρόλο ενός ¨σοκ¨ σε κάποιον άλλο κύκλο... οπότε ο κύκλος μεταμορφώνεται σε σπιράλ.

Η τοπολογική σύμπτωση μεταξύ ενός σημείου τρίτης (9) και ενός σημείου εβδόμης ( η αρχή της οκτάβας ) είναι αποκαλυπτικό για το νόημα του εννεαγράμματος .

Αυτό κάνει δυνατό να μην πέσουμε στην παγίδα της τρις- υπόστασης όπως πολλοί φιλόσοφοι από τον Jacob Boehme ( 1575-1624 ) μέχρι τον Charles Sanders Pierce ( 1839-1914 ), οι οποίοι αναγκάστηκαν να αλλάξουν το σημείο της τρίτης

σε σημείο τετάρτης, στην προσπάθεια τους να συνδέσουν το σημείο τρίτης με την εκδήλωση. Έτσι ο Boehme εισήγαγε μια μεσάζουσα αρχή (την ¨Σοφία¨ ) μεταξύ των τριών αρχών στον ορισμό του Νόμου του Τρία, και επτά ¨πηγές - πνεύματος¨ ή ¨ποιότητες¨ στον ορισμό του για τον Νόμο του Επτά. (49)

Οι τρεις πρώτες ¨ποιότητες¨ είναι κάτω από την κυριαρχία της πρώτης αρχής (του ¨Κρυπτόμενου Θεού¨) και οι υπόλοιπες τέσσερις είναι η εκδήλωση (του ¨Αποκαλυμμένου Θεού¨). Στο διάστημα μεταξύ των τριών πρώτων ποιοτήτων και των υπόλοιπων τεσσάρων υπάρχει η αρχή της ασυνέχειας ( ¨διάταγμα¨, ή ¨δημιουργική λέξη¨ ). Αλλά ο Boehme δεν μιλά για την ύπαρξη ενός δεύτερου σημείου ασυνέχειας στον Νόμο του Επτά .

Η Σύγκριση του Εννεαγράμματος με το κεντρικό σύμβολο της ¨Αριθμολογίας¨ του Kirchev (1602-1680) είναι εξίσου πολύ επιμορφωτική. Το σύμβολο αυτό διαιρεί επίσης τον κύκλο σε εννέα σημεία, αλλά η εσωτερική γραμμή κατασκευάζεται από τρία ξεχωριστά σχήματα τρία αλληλοσυνδεδεμένα τρίγωνα). Το σύμβολο του Kirchev είναι επομένως στατικό χωρίς κίνηση.

Τέλος η παραλληλία μεταξύ του Εννεαγράμματος και του οράματος του Δάντη σχετικά με την δομή του θεϊκού κόσμου (η θεϊκή κωμωδία - ¨παράδεισος¨ Cauto XXVIII ) είναι πολύ αποκαλυπτική. Ο Δάντης βλέπει τον Θεό σαν ένα σημείο πολύ μεγάλης λαμπρότητας . Εννέα κύκλοι οργανωμένοι σε τρεις τριάδες που γυρνούν γύρω από αυτό το σημείο και η περιστροφή τους γίνεται γρηγορότερη όσο πλησιάζουν την πηγή. Η ταχύτητα περιστροφής ( felicity ) είναι ανάλογη προς την εγγύτητα δράσης της αλήθειας, δηλ. της πηγής. Η ύπαρξη δύο αντίθετων κατευθύνσεων, ταυτισμένες η μία με τον υπέρ-αισθαντικό κόσμο και η άλλη με τον κόσμο των εκδηλώσεων, βρίσκονται και οι δύο στο δράμα του Δάντη. Οι εννέα σφαίρες που γυρίζουν γύρω από την γη έχουν ενεργοποιηθεί από την περιστροφική κίνηση της οποίας η ταχύτητα αυξάνει αναλογικά με την αντίστασή τους από την γη. Η μακρύτερη σφαίρα από την γη αντιστοιχεί με τον κοντινότερο κύκλο προς το σημείο - πηγής. Διάφοροι αναζητητές έχουν εξετάσει την σχέση μεταξύ του Εννεαγράμματος και άλλων παραδοσιακών συμβόλων, π.χ. ο ζωδιακός κύκλος (50), ή το Δέντρο της Ζωής της Καμπάλα (51). Ομοίως μία βαθιά σχέση μπορεί να υπάρξει ανάμεσα στο Εννεάγραμμα και στο εξάγραμμα του ¨Ι Ching ¨. Σίγουρα υπάρχει ένας απεριόριστος αριθμός πιθανών ¨αναγνώσεων¨ του Εννεαγράμματος. Η ακρίβεια γίνεται εφικτή από την ύπαρξη ενός κοινού προσανατολισμού όλων αυτών των ερμηνειών. Σαν σύμβολο το Εννεάγραμμα δεν μπορεί να έχει ένα νόημα έσχατο και εξαντλητικό, αλλά δίνει νόημα σε κάθε φαινόμενο της ζωής και του σύμπαντος .

Για να καταλάβουμε το Εννεάγραμμα πρέπει να το ζήσουμε, να το βιώσουμε με το σώμα, με την αίσθηση, με τα αισθήματα και την σκέψη. Οι ¨κινήσεις¨ και οι ιεροί χοροί, οι οποίοι αποτελούν ένα από τα πιο ουσιώδη μέρη της διδδασκαλίας του Γκουρτζίεφ, αποκαλύπτουν πολλές απόψεις του Εννεαγράμματος. Αυτές οι ¨κινήσεις¨ όπως και το ¨άκουσμα¨ της μουσικής του Γκουρτζίεφ (που έχει γραφτεί σε συνεργασία με τον Thomas de Hartman ) προκαλούν μια ζωτική, πρακτική και βιώσιμη προσέγγιση του Νόμου του Τρία και του Νόμου του Επτά, ακόμα και ¨ενσαρκώσεις¨ αυτών των δύο νόμων.

Ο «ΤΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ» ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΤΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ

Όταν ο άνθρωπος δεν βρίσκεται σε κάποια ισορροπία της τριάδας του εαυτού του, τότε γίνεται λεία της αυτόματης λειτουργίας του Νόμου του Επτά. Η μη αρμονία των τριών του κέντρων (κινητικού, συγκινησιακού και διανοητικού) οδηγεί στην διάσπαση του εαυτού του: τα κέντρα αυτά δημιουργούν τρεις διαφορετικούς ανθρώπους σε διαρκή αντίθεση και των οποίων ο μοναδικός νόμος δράσης σχηματίζεται με ¨συνειρμούς¨ και οι οποίοι λίγο ή πολύ είναι μηχανικοί. Αυτά τα «τρία άτομα» βρίσκονται με την σειρά τους κάτω από επίδραση του Νόμου του Επτά και χωρίζονται σε μια λεγεώνα από πολλά ασυνεπή ¨Εγώ¨. Ο Άνθρωπος είναι βουτηγμένος σε μία «υπνωτιστική κατάσταση» όπου τα πάντα «συμβαίνουν». Τυφλός προς το εξελικτικό ρεύμα, βλέπει την πραγματικότητα ανάποδα, τα πάνω - κάτω και λειτουργεί με «ταυτίσεις».

Η Κατάσταση του να «Αυτό –εφησυχάζεται» είναι ο «εσωτερικός του κύριος» και υφίσταται ένα «μαράζωμα της ψυχής του» και μια ατροφία της Πίστης, της Ελπίδας και της Αγάπης. (52). Αρχίζει να «αμφισβητεί την ύπαρξη της Θεότητας», γράφει ο ίδιος ο Γκουρτζίεφ : «...και εξαιτίας κυρίως αυτών των αμφισβητήσεων, έχουν σχεδόν εξ΄ ολοκλήρου εξαφανίσει την κοινή τους παρουσία, την δυνατότητα ύπαρξης εκείνων των στοιχείων ...των οποίων η ολότητα δημιουργεί σε αυτούς την ορμή, που ονομάζεται ¨ενστικτώδης αίσθηση¨ αυτών των κοσμικών αληθειών.» (53).

Ο διαμελισμός του ανθρώπου οδηγεί αναπόφευκτα στον διαμελισμό της κοινωνίας. Η ατομική ύπνωση οδηγεί στην μαζική ύπνωση, με αποκορύφωμα τον τρόμο του τρόμου - τον πόλεμο : « Πράγμα που σημαίνει ότι μερικά εκατομμύρια ανθρώπων προσπαθούν να καταστρέψουν μερικά άλλα εκατομμύρια άλλων κοιμισμένων ανθρώπων ... Αυτό δεν θα το έκαναν αν βέβαια ήταν ξύπνιοι.» (54)

Στην μηχανικότητα, ούτε η ελευθερία ούτε η υποχωρητικότητα μπορούν να υπάρξουν. Ο Άνθρωπος αν και υπόκειται σε χιλιάδες από μικρούς φόβους εντούτοις δεν είναι ικανός να δει τον εαυτό του και να νιώσει στην συνειδητότητα του την διαδικασία του δικού του θανάτου. (55). Αυτή η κατάσταση είναι εκείνη που έκανε τον Ashiata Shiemash, ένα κεντρικό πρόσωπο στις διηγήσεις του Βελζεβούλ προς τον εγγονό του, να την αποκαλεί: ¨Ο Τρόμος της Κατάστασης ¨. Έτσι η γη είναι ένας « ...μάταια -από παλιά - υποφέρων πλανήτης . » (56). Η όλη αυτόματη λειτουργία του ανθρώπου ονομάζεται γενικά ¨συνειδητότητα¨. Η αιτία που αντιστοιχεί σ΄ αυτό είναι «ένστικτο – τερεμπελνικη».

Η ψυχική μηχανικότητα, σύμφωνα με τον Γκουρτζίεφ, είναι η αιτία της διαδοχικής μεταφοράς των λειτουργιών από το συγκινησιακό και κινητικό κέντρο προς το διανοητικό. Το ¨αυτόματο¨ μέρος του κέντρου αυτού, ο νους, γίνεται το μοναδικό δοχείο της πραγματικότητας . Ο Νους ο οποίος σίγουρα είναι ένα παντοδύναμο μέσο για την προσαρμοστικότητα του ανθρώπου στο περιβάλλον του, αλλάζει από μέσον σε αυτοσκοπό και επιδρά σαν ένας παντοδύναμος τύραννος. Έτσι λοιπόν ο Γκουρτζίεφ ξεχωρίζει την ¨διανοητική γνώση¨ από την ¨γνώση του είναι¨.

Την ¨ λογική του γνωρίζω¨ από την ¨ λογική του καταλαβαίνω¨ (58).

Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ προσανατολίζεται προς την απελευθέρωση αυτού του, ¨κατά την φύση διπλού όντος¨, του ανθρώπου (59). Απελευθέρωση από την μηχανικότητα, απελευθέρωση από τις εξωτερικές επιρροές, ...απελευθέρωση από αυτόν τον «πλούτο» ο οποίος δεν είναι τίποτα παραπάνω παρά το συνονθύλευμα των αυτόματων συνηθειών του.

Εάν του πουν «να πεθάνει ως προς την συνηθισμένη του ζωή», αυτό δεν σημαίνει να αποτραβηχτεί από τον κόσμο. Ο δρόμος της διδασκαλίας του Γκουρτζίεφ ( ο ¨τέταρτος δρόμος¨ όντας διαφορετικός από τον δρόμο του φακίρη, του μοναχού και του γιόγκι ) είναι ο δρόμος του ανθρώπου εκείνου που είναι απόλυτα μέσα στην ζωή. Το να «πεθάνει κανείς ως προς την συνηθισμένη ζωή» (60) σημαίνει απλώς να πεθάνει ως προς την δική του μηχανικότητα και σκλαβιά .

«Να ξυπνήσει, να πεθάνει, να γεννηθεί» (61), σ΄ αυτήν εδώ την ζωή, είναι η τριάδα που απαρτίζει τον κύριο άξονα της διδασκαλίας του.

Ο ίδιος διακρίνει τέσσερις διαφορετικές καταστάσεις συνειδητότητας, δυνατές για τον άνθρωπο : τον ύπνο, την κατάσταση της εγρήγορσης, την ¨αυτό-θύμηση¨, ή την ¨αυτό- συνειδητότητα¨ και την ¨αντικειμενική συνειδητότητα¨ (62).

Από την πρώτη κατάσταση που πρέπει να αποκτήσουμε, δηλ. την ¨αυτό-συνειδητότητα¨ είναι εξ΄ αρχής παράλογο. Πώς είναι δυνατόν ένα σύστημα κάποιας πολυπλοκότητας (ο άνθρωπος ), να μπορεί να εξηγήσει κάποιο άλλο σύστημα, εξίσου πολύπλοκο ;

Η κατάσταση αυτή απαιτεί ένα άνοιγμα, μια ανταλλαγή με συστήματα άλλης κλίμακας .Η ικανότητα για ανταλλαγή ονομάζεται ¨συνείδηση¨ κατά τον Γκουρτζίεφ. Η ικανότητα αυτή υπήρχε στον άνθρωπο αλλά κατέληξε στα βάθη του ¨υποσυνείδητου του¨. Η δράση της ικανότητας αυτής είναι συνδεδεμένη με την ύπαρξη των δύο ¨ανώτερων κέντρων¨ ( Ανώτερο Συγκινησιακό κέντρο και Ανώτερο Διανοητικό κέντρο ), τα οποία είναι πλήρως ανεπτυγμένα στον άνθρωπο αλλά στις δύο πρώτες καταστάσεις συνειδητότητας δεν έχουν σχέση με τα τρία κανονικά κέντρα . Συμπερασματικά, μια λεπτή και σύνθετη αντιστροφή μεταξύ του συνειδητού και του υποσυνείδητου πρέπει να λάβει χώρα για να περάσουμε από το ποτάμι της ¨δημιουργίας¨ ( επιθυμιών ) στο ποτάμι της ¨εξέλιξης¨ ( μη - επιθυμιών ).

« Το υποσυνείδητο, γράφει ο Γκουρτζίεφ, θα πρέπει κατά την γνώμη μου να υπερτερεί στην κοινή παρουσία του ανθρώπου. » (63). « Ο ‘διαχωρισμός των υδάτων’ μπορεί τότε να εκπληρωθεί . » (64).

Οι διαφορετικές αυτές καταστάσεις αντιστοιχούν με τις διαβαθμίσεις διανόησης και με τα επίπεδα του ¨είναι¨ ... μια ιδέα που βρίσκεται συχνά στην διδασκαλία του Αγ. Ιωάννη του Σταυρού (1542- 1591) με την οποία η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ έχει αρκετές αντιστοιχίες .

Ο Γκουρτζίεφ δίνει μεγάλη σημασία στην ¨αυτό - παρατήρηση¨, στην ελευθερία από τους συνειρμούς, στην μη έκφραση δυσάρεστων συγκινήσεων, στην ανακάλυψη μιας ¨ενεργούς προσοχής ¨, της ¨συνειδητής προσπάθειας ¨ και της ¨ ηθελημένης ταλαιπωρίας ¨.

Η κατάσταση του ανθρώπου συνοψίζεται στον ¨μαρμάρινο πίνακα¨ που περιγράφεται στις ¨Διηγήσεις του Βελζεβούλ προς τον εγγονό του¨ :

Η Πίστη στην Συνειδητότητα είναι Ελευθερία

Η Πίστη στα Συναισθήματα είναι Αδυναμία

Η Πίστη στο Σώμα είναι Ηλιθιότητα

Η Αγάπη της Συνειδητότητας προκαλεί το Ίδιο

Η Αγάπη των Συναισθημάτων προκαλεί το Αντίθετο

Η Αγάπη του Σώματος σχετίζεται με τον τύπο και την πολικότητα

Η Ελπίδα της Συνειδητότητας είναι Δύναμη

Η Ελπίδα του Συναισθήματος είναι Σκλαβιά

Η Ελπίδα του Σώματος είναι Αρρώστια .

Ο Γκουρτζίεφ μιλά για μια δυνατή κατάσταση άμεσης αντίληψης της πραγματικότητας και μιας συνειδητότητας όπου δεν υπάρχουν πια αντιφάσεις . Με την συνειδητότητα δεν υποφέρεις με το αντίθετο, είναι χαρά, χαρά μιας όλος διόλου διαφορετικής διάστασης (66). Εδώ είναι το κατώφλι της προφορικής διδασκαλίας που δεν μεταφράζεται στην κανονική γλώσσα . « Η άμεση μαρτυρία είναι τρομερά σπάνια και αναπόφευκτα αποσπασματική. » (67).

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ του ΓΚΟΥΡΤΖΙΕΦ στην ΠΑΡΟΔΟ του ΧΡΟΝΟΥ

Η κοινωνία της εποχής του, έβλεπε τον Γκουρτζίεφ σαν κάποιο ¨αφυπνιστή¨ ακατανόητο... Η προσωπική του διαδρομή μοιάζει με εκείνη του Shaw’s του Tabriz (1186-1247). Ο Γκουρτζίεφ περιγράφει την προσωπική του πνευματική διαδρομή στο βιβλίο του : ¨Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους ¨.

Αλλά το πραγματικό του πρόσωπο μπορεί να φανεί βαθμιαία μόνον από την διδασκαλία του στην πάροδο του χρόνου. Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ υπόκειται αναγκαστικά στον Νόμο του Τρία και τον Νόμο του Επτά .

Ο Τέταρτος Δρόμος διαφέρει από τους παλιούς και τους καινούργιους δρόμους από το γεγονός ότι δεν είναι ποτέ ένας μόνιμος δρόμος . Δεν έχει καθορισμένα σχήματα και δεν υπάρχουν θεσμοί συνδεδεμένοι με αυτόν.

« Εμφανίζεται και εξαφανίζεται από μόνος του ελεγχόμενος από κάποιους ιδιαίτερους νόμους δικούς του. » (68)

Το 1922, ο ίδιος ο Γκουρτζίεφ ίδρυσε στο Avon το Ινστιτούτο του για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου το οποίο ήταν μια πραγματική ¨Σχολή¨ κατά την αρχαία έννοια της λέξης . Αλλά στα 1933, ο Γκουρτζίεφ διέλυσε το Ινστιτούτο και η διδασκαλία του πήρε άλλες μορφές . Αν είχε κρυσταλλωθεί σε μία μόνιμη μορφή, θα είχε γίνει ένα κλειστό δόγμα και θα υπόκειντο στην παρακμή με τον χρόνο.

Αυτό εξηγεί την φαινομενικά παράξενη δήλωση του Γκουρτζίεφ : « Στον τέταρτο δρόμο δεν υπάρχει ένας δάσκαλος. Όποιος είναι παλαιότερος, αυτός είναι ο δάσκαλος .» (69)

Για τον Γκουρτζίεφ ¨δάσκαλος ¨ σημαίνει πραγματικά ¨εκπαιδευτής ¨.

« Υπάρχει μόνο αυτό - μύηση ... κάποιος μπορεί να δείξει και να κατευθύνει, αλλά δεν μπορεί να μυήσει ... » (70).

Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ συνεχίζει να είναι ζωντανή, θα μπορούσε να πει κανείς ότι εξελίσσεται με τον χρόνο σύμφωνα με τις δικές της εσωτερικές δυναμικές . Ένα ανοιχτό σύστημα που μπορεί να αφομοιώσει καινούργια στοιχεία και από την επιστήμη και από την ζωή.

Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ δεν είναι δόγμα αλλά μάλλον ένας τρόπος του να είσαι παρόν στον κόσμο.

Επειδή κουβαλά μαζί της ένα τεράστιο δυναμικό ζωής και μεταμόρφωσης, είναι δυνατόν να το δει κανείς επιπόλαια σαν μια ¨απειλή¨, επειδή ζητά από εμάς να περάσουμε από μια κατάσταση περιστροφής ( επανάληψης ) σε μια κατάσταση διαρκούς προβληματισμού. Σαν μια πειθαρχεία προσαρμοσμένη στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Η διδασκαλία του Γκουρτζίεφ απαιτεί μόνον μία πραγματική θυσία : να θυσιάσουμε τα ¨δεσμά¨ της μηχανικότητας και της διασπαστικότητας μας .

Η διδασκαλία, με πολύ αγάπη και συμπάθεια, μας ζητά να κάνουμε την προσπάθεια του να ξυπνήσουμε προς την αναζήτηση του εαυτού μας όπως θα το έλεγε ο Rene Daumal στο ¨ Ανάλογο Όρος ¨.

Η διδασκαλία αυτή σαν μια γέφυρα μεταξύ επιστήμης και παράδοσης, δημιουργημένη σύμφωνα με την λογική του κόσμου, προσφέρει μια σφαιρική εικόνα της Πραγματικότητας στην οποία ο άνθρωπος μπορεί τουλάχιστον να ξαναβρεί την θέση του .

(1) Απόψεις από τον πραγματικό κόσμο

(2) Αποσπάσματα από κείμενα του Γκουρτζίεφ

(3) Όλα και τα Πάντα: Ιστορίες του Βελζεβούλ στον εγγονό του.

(4) Αποσπάσματα από κείμενα του Γκουρτζίεφ

(5) Idèes forces

(6) Ervin Laszlo, Systèmisme. Pergamouss Press 1981.

(7-8-9) Αποσπάσματα

(10-11-12-13-14) Αποσπάσματα από κείμενα του Γκουρτζίεφ.

(15-16-17-18-19) Αποσπάσματα από κείμενα του Γκουρτζίεφ

(20-21-22-23) Αποσπάσματα από κείμενα του Γκουρτζίεφ

(24) Αποσπάσματα

(25) Όλα και τα Πάντα: Ιστορίες του Βελζεβούλ στον εγγονό του.

(26) Αποσπάσματα

(27) Βελζεβούλ

(28) Αποσπάσματα

(29) ¨Tiers inclus¨

(30) Απόψεις

(31-32-33-34-35-36) Βελζεβούλ

(37-38) Όλα και τα Πάντα: Ιστορίες του Βελζεβούλ στον εγγονό του.

(39) Αποσπάσματα

(40-41) Αποσπάσματα

(42-43) Όλα και τα Πάντα: Ιστορίες του Βελζεβούλ στον εγγονό του.

(44-45) Αποσπάσματα

(46) Αποσπάσματα

(47-48) Αποσπάσματα

(49) Jacob Boehme, Aurora , Rising of the Dawn, Mysterium Magnum.

(50) Patrizia Novelli - Bachelet, The nostic Circle  Samuel Weiser

(51) Z’ en ben Shimson Halevi, Tree of life, Rider and Co.London 1978

(52-59-60-61-62-63) Όλα και τα Πάντα: Ιστορίες του Βελζεβούλ στον εγγονό του.

(66) Αποσπάσματα

(67) Jean Vague, Towards Awakening.

(68) Αποσπάσματα

(69-70) Αποσπάσματα

Charles T. Tart