Pauline de Dampierre
Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με έναν συγκεκριμένο τόπο στο Παρίσι, όπου κάποιο είδος εσωτερικής φλόγας κρατιόταν αναμμένη, καθ΄ όλη την διάρκεια των σκοτεινών ημερών και νυχτών της Γερμανικής κατοχής. Σε ένα μικρό και γεμάτο κόσμο διαμέρισμα στην οδό des ColonelsRenard, μία περίεργης σύνθεσης ομάδα ανθρώπων συναντιόταν κάθε νύχτα για να ακούσουν με αφοσιωμένη προσοχή έναν Ελληνο-Αρμένιο με το όνομα Γκουρτζίεφ, να φάνε τα καταπληκτικά γεύματα που μαγείρευε γι΄ αυτούς και να ακούσουν να διαβάζεται δυνατά το ακόμη αδημοσίευτο, ¨Ιστορίες του Βελζεβούλ προς τον εγγονό του¨. Η Pauline de Dampierre ήταν μία γυναίκα αυτού του κύκλου. Ήταν μία νεαρή δικηγόρος που έγινε δημοσιογράφος αργότερα αφού τελείωσε ο πόλεμος. Δεν ήταν προορισμένη να ακολουθήσει καμμία από τις καριέρες που είχε αρχικά διαλέξει για τον εαυτό της. Η συνάντησή της με τον κ. Γκουρτζίεφ υπήρξε καθοριστική. Μετά από αυτή, η επαγγελματική της εργασία συνεχίστηκε μόνο σαν ένας τρόπος ζωής και ένας χώρος για μελέτη του εαυτού.
Μετά τον θάνατο του Γκουρτζίεφ το 1949 και μέχρι σήμερα, έχει συνεχίσει μαζί με άλλους εκείνου του κύκλου, την μέθοδο της εργασίας επάνω στην διδασκαλία του για τον εαυτό και με τους πολλούς καινούργιους ανθρώπους που ήρθαν, ρωτώντας να μάθουν περισσότερα σχετικά με τον αινιγματικό Διδάσκαλο και τις ιδέες που διετύπωσε.
D.M.Dooling: «Καταλαβαίνω ότι ο κ. Γκουρτζίεφ είχε ένα πλήρες κοσμολογικό σύστημα, έτσι διδασκαλίας σε ένα αρχή λέξη διαφοροποιημένος
Pauline de Dampierre: « Βέβαια. Είχε πει πολύ κατηγορηματικά, ότι άνδρες και γυναίκες έχουν τις ίδιες δυνατότητες εσωτερικής ανάπτυξης. Επέμενε στην διαφορά ως προς τον τύπο φυσικής ενέργειας και για τους ρόλους που έπρεπε να διαδραματίσουν ώστε να είναι σε εναρμόνιση με αυτούς. Εξάλλου η εργασία επάνω στον εαυτό είναι ίδια για όλους, δεν υπάρχει διαφορά.»
D.M.D. : «Μου έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον ο ορισμός, στο τέλος της εισαγωγής του βιβλίου του, ¨Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους¨. Λέει, « Μπορεί να ονομάζεται αξιοσημείωτος άνθρωπος, αυτός που υπερέχει από τους γύρω του με την επινοητικότητα του νου του και που ξέρει πως να αυτοκυριαρχείται στις εκδηλώσεις που πηγάζουν από την φύση του και ταυτόχρονα να συμπεριφέρεται δίκαια και ανεκτικά στις αδυναμίες των άλλων. »(σ.50-51).
P. de D. : « Ναι, μπορεί να είναι δίκαιος μπροστά στις αδυναμίες των άλλων, γιατί έχοντας μάθει να συγκρατεί τις δικές του εκδηλώσεις ξέρει πως είναι & ξέρει ποια είναι η δυσκολία.
Υπάρχει μία ιστορία στο Ζεν που το παρουσιάζει αυτό πολύ καλά. Ένας τυφλός άκουγε μία συζήτηση που γινόταν κοντά του και ξαφνικά φώναξε, « Ω, τι καταπληκτικός άνθρωπος !
Ποτέ μου δεν έχω ξανακούσει κάτι παρόμοιο! » Όταν ρωτήθηκε τι ήταν αυτό που είχε ακούσει και που ήταν τόσο σημαντικό, εξήγησε, « Ξέρετε ότι οι τυφλοί πάντα αναπτύσσουν μία πολύ λεπτή αίσθηση της ακοής. Τώρα, σε όλη μου την ζωή δεν έχω ακούσει ποτέ κάποιον να συγχαίρει κάποιον άλλο για μία καλή τύχη χωρίς να ακούσω στην φωνή του ταυτόχρονα έναν τόνο ζήλειας, και δεν έχω ακούσει ποτέ οποιονδήποτε να παρηγορεί για μια κακοτυχία χωρίς να ακούσω στην φωνή του μία απόχρωση ανωτερότητας ή ικανοποίησης γιατί αυτός ο ίδιος είχε γλιτώσει. Όμως στην φωνή αυτού του ανθρώπου που μόλις τώρα μίλησε, όταν μιλούσε για ευτυχία άκουγα μόνον ευτυχία, και όταν εξέφραζε την λύπη του, δεν άκουγα τίποτε παρά λύπη...» Ο άνθρωπος τον οποίο είχε ακούσει, ήταν στην πραγματικότητα ένας μοναχός, ένας μεγάλος βουδιστής άγιος. Ίσως θα μπορούσες να πεις ότι ήταν ένας ¨ολοκληρωμένος άνθρωπος¨ ».
D.M.D. : « Καταπληκτική ιστορία.»
P. de D. : « Όμως δεν εννοώ να πω με αυτό, ότι μόνον οι άνθρωποι που έχουν φτάσει σε αυτόν τον βαθμό πρέπει να αποκαλούνται ¨αληθινοί¨, γιατί μεταξύ του πλήρως συνειδητοποιημένου ανθρώπου, που έχει αποκτήσει την μέγιστη δυνατή ανάπτυξη και του συνηθισμένου, σύγχρονου ανθρώπου -¨ενός σκλάβου, ολοκληρωτικά στην διάθεση των τάσεών του που δεν έχουν καμία σχέση με την αληθινή του ατομικότητα¨, υπάρχει χώρος για μία άλλη κατηγορία του ανθρώπινου γένους, εκείνους που αναζητούν έναν δρόμο προς την αλήθεια.
Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αυτοί είναι άνθρωποι που έχουν ανακαλύψει μία αλήθεια μέσα στα λόγια του τυφλού η οποία προσχωρεί πολύ πιο μακριά από μία απλή έξυπνη παρατήρηση & η οποία τους απασχολεί πολύ βαθειά. Έχουν δει, ότι αυτές οι σχεδόν ασυνείδητες συναισθηματικές καταστάσεις μέσα στις οποίες επιτρέπουν στους εαυτούς τους να περιέλθουν, είναι μόνο μία όψις ενός πάρα πολύ σοβαρού προβλήματος - ενός θεμελιώδους προβλήματος - πολύ ουσιαστικού για την όλη τους ζωή. Έτσι έχουν αποφασίσει να διαθέσουν οτιδήποτε έχουν ώστε να το αντιμετωπίσουν.»
D.M.D. : « Εννοείτε ότι αυτό το θεμελιώδες πρόβλημα έχει σχέση με την σκλαβιά για την οποία μιλήσατε ; »
P. de D. : « Ναι, έχει σχέση με την σκλαβιά και το αντίθετό της, δηλαδή την πιθανή απελευθέρωση κάποιου. Αλλά ας έρθω στον ορισμό του ¨ολοκληρωμένου ανθρώπου¨ ή, όπως θα μπορούσε να πει κανείς, ¨ενός αληθινού ανθρώπου¨, ενός που έχει στραφεί προς ό,τι είναι αληθινό μέσα του. Δύο ορισμοί θα μπορούσαν να δοθούν. Από την μία πλευρά, υπάρχει ο εξελιγμένος άνθρωπος, όπως έχει εμφανιστεί σε εξαιρετικές στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Είναι ο άνθρωπος, όπως περιγράφεται από τον κ. Γκουρτζίεφ, όπου έχει αποκτήσει το δικό του ¨Εγώ¨ με όλες τις ιδιότητες της συνείδησης, της αντικειμενικής σκέψης και συναισθήματος και σε ένα πιο χαμηλό επίπεδο, υπάρχουν άνθρωποι τέτοιοι όπως οι ¨αξιοσημείωτοι άνθρωποι¨ για τους οποίους μιλά ο κ. Γκουρτζίεφ στο βιβλίο του, οι οποίοι βρίσκονται στην οδό. Αυτοί είναι άνθρωποι πολύ διαφορετικής καταγωγής, ένας ιερέας, ένας Ρώσος πρίγκιπας, ένας πωλητής του δρόμου, ένας αρχαιολόγος, ένας αλκοολικός, ένας νεαρός μουσικός.
Μερικοί από αυτούς εισέρχονται σε μοναστήρια, άλλοι παραμένουν απλοί άνθρωποι, αλλά αυτό που έχουν κοινό, είναι ότι όλοι έχουν κινηθεί με την ίδια ζέση και την ίδια αποφασιστικότητα, από την αυτοπεποίθηση που αναφέρεται στο τέλος του βιβλίου από τον έναν εξ΄ αυτών, τον γηραιό καθηγητή Skridlov, «...ξεχωριστά από τις ματαιότητες της ζωής, υπάρχει ένα ¨κάτι άλλο¨ το οποίο πρέπει να είναι στόχος και ιδεώδες, για κάθε λιγότερο ή περισσότερο σκεπτόμενο άνθρωπο. Ότι υπάρχει μόνο αυτό, το ¨κάτι άλλο¨ που μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο αληθινά ευτυχή και να του δώσει αληθινές αξίες, αντί τα ψεύτικα ¨καλά¨ με τα οποία στην συνηθισμένη ζωή είναι πάντα και για κάθε-τι γεμάτος». Βέβαια, αυτό το ¨κάτι άλλο¨ είναι ό,τι παρουσιάζεται σαν θεμελιώδες και μοναδικό από όλες τις μεγάλες παραδόσεις & θρησκείες που έχουν εμφανιστεί στην τροχιά της ανθρώπινης ιστορίας.
Ο κ. Γκουρτζίεφ φέρνει σε αυτό μία νέα θεώρηση, η οποία συμμορφώνεται στις αλλαγές και τις δυνατότητες κατανόησης, ιδιόμορφες για την εποχή μας, μία θεώρηση ασυνήθιστης δύναμης και ασυνήθιστης έκτασης, διότι ενώ εισχωρεί μέσα στις μικρότερες λεπτομέρειες της σύγχρονης κατάστασής μας, ταυτόχρονα εκτείνεται μέσα στο κοσμικό επίπεδο, μέσα σε αυτήν την ίδια την διαδικασία της δημιουργίας του κόσμου. Παρ΄ όλα αυτά έχει να κάνει με κάτι απλό. Αυτό το ¨κάτι άλλο¨ που θα πρέπει να είναι ο στόχος κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, και που είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να καταστήσει έναν άνθρωπο ευτυχισμένο, είναι το ¨Είναι¨, το αληθινό είναι ενός ατόμου, που του έχει φυτευτεί σαν ένας σπόρος και τον οποίο καλείται να καλλιεργήσει και να παίξει έναν ρόλο στο σύμπαν.
Αλλά ο σύγχρονος άνθρωπος έχει εκφυλιστεί, έχει χάσει επαφή με την αληθινή του ουσία, την συνειδητότητα του εαυτού του. Αυτός δεν Είναι. Η σκέψη του, το συναίσθημά του και ο οργανισμός του έχουν αναπτυχθεί μέσα σε κάποιο είδος αναρχίας γεμάτη αντιφάσεις, συνεχώς ξοδεύοντας τις ενέργειές του χωρίς καμμία επαφή με την αληθινή του ατομικότητα. Είναι μόνο ένα αυτόματο. Ο κ. Γκουρτζίεφ επέμενε πάρα πολύ στον αυτοματισμό της ζωής μας, στην ανθρώπινη μηχανικότητα που μας κάνει υπάκουους σε μία ψεύτικη κλίμακα αξιών και μας καθιστά ανίκανους να εκπληρώσουμε αυτό που αυτός αποκαλούσε, ¨οντικό καθήκον¨ ».
D.M.D. «Τώρα πλησιάσατε μια ιδέα που νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να την καταλάβω. Μιλάτε για ¨είναι¨ και για ¨οντικό καθήκον¨. Μπορείτε να εξηγήσετε τι εννοούσε με αυτούς τους όρους ; »
P.de D.: «Θα ήθελα να το εξηγήσω από δύο διαφορετικές απόψεις. Η πρώτη είναι θεωρητική.
Η φύση του ανθρώπου είναι διπλή, κατά μία έννοια δημιουργήθηκε για δύο διαφορετικούς σκοπούς. Για τον έναν, ζωογονοποιείται από την φύση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως τα φυτά & τα ζώα, ακόμα & οι συνηθισμένες σκέψεις & ιδέες του είναι μόνο μία συμπληρωματική ανάπτυξη αυτού του είδους της δημιουργίας που υπάρχει για έναν συγκεκριμένο σκοπό.
Μπορεί να δει κανείς ότι τα φυτά και τα ζώα υπηρετούν μία συγκεκριμένη αλυσίδα ύπαρξης, και ίσως και η ανθρωπότητα επίσης να υπηρετεί μία τέτοια αλυσίδα, όμως αυτή είναι μία φυσική δημιουργία που δεν ενδιαφέρει πραγματικά το δικό του ¨είναι¨, μια ζωή στην οποία ανταποκρίνεται. Αλλά σε αντίθεση προς τα φυτά & τα ζώα, τα οποία μπορούν μόνο να είναι ότι ακριβώς είναι, το ανθρώπινο ον έχει λάβει μία άλλη δυνατότητα, να αναπτύξει και να αποκτήσει μία αληθινή ατομικότητα.
Ας το εξηγήσω με έναν πιο πρακτικό τρόπο, η δυσκολία, στο να κατανοούμε τι είναι πραγματικά το ¨είναι¨ μας, βρίσκεται στο ότι το εμπειριονόμαστε μόνο αναμεμιγμένο με κάτι άλλο, ξέρουμε τους εαυτούς μας να σκέφτονται ή μέσα σε συναίσθημα ή μέσα σε κίνηση, αλλά αυτές οι σκέψεις τα συναισθήματα και οι κινήσεις είναι όλες μεταβατικές, πρόσκαιρες.
Το ερώτημα είναι, έχει ο άνθρωπος κάτι μέσα του που να είναι πραγματικά ο εαυτός του, που να υπάρχει μέσα του και όχι προσκολλημένο σε κάτι που αλλάζει ; Το οποίο δεν προέρχεται από κάτι έξω από τον έλεγχό του ; Μπορεί να είναι παρόν, να έχει το συναίσθημα, την συνειδητότητα, του είναι του, ενός είναι, ανεξάρτητου από όλες τις τριγύρω συνθήκες ;
Ένα άτομο που βρίσκεται στον δρόμο της αλήθειας είναι εκείνο που έχει αρχίσει να ανοίγει τα μάτια του στην κατάστασή του, να νιώθει ότι πάντα έλκεται έξω από τον εαυτό του, να βλέπει την φτώχεια του, την αδυναμία του. Και αφού έχει αγωνιστεί, υπάρξει ειλικρινής και έχει εργαστεί επάνω στον εαυτό του, έχει προσπαθήσει να θυμάται τον εαυτό του και να είναι παρόν στον εαυτό του, τότε αρχίζει να έρχεται σε επαφή με την αληθινή του φύση και ανακαλύπτει το μεγαλείο της δυνατότητας που του έχει δοθεί. Ταυτόχρονα διακρίνει πόσο δυνατοί είναι οι αυτοματισμοί, οι οποίοι συνεχώς τον απομακρύνουν από την δυνατότητά του και ανακαλύπτει ότι με τα συνηθισμένα μέσα - είναι χωρίς δύναμη. Στον σκοπό να ανοίξει το είναι του, χρειάζεται να ανοιχτεί σε αυτές τις υψηλότερες επιρροές από τις οποίες ήτανε αποκομμένος μέχρι τώρα. Τότε καταλαβαίνει καλλίτερα αυτό το ιδεώδες για το οποίο μιλά ο καθηγητής Skridlov, που ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος πρέπει να έχει - να γίνει ένα συνειδητό, υπεύθυνο ον, ικανό να πράττει - που σημαίνει να δρα με την δική του πρωτοβουλία. Μία πρωτοβουλία, που δεν προέρχεται από τις προτάσεις και ορέξεις της συνηθισμένης ζωής, αλλά από το είναι του. Ένα ¨είναι¨ το οποίο τον καλεί να επιτρέψει σε αυτές τις επιρροές από ένα ανώτερο επίπεδο να λειτουργήσουν μέσα του. Αυτό είναι το ¨οντικό του καθήκον¨ και ενδιαφέρει όχι μόνο αυτόν τον ίδιο, αλλά και όλο τον κόσμο, γιατί εάν ένας άνθρωπος δεν αναγνωρίσει αυτές τις επιρροές και δεν ανοιχτεί σε αυτές, τότε δεν έχουν καμία επίδραση στον κόσμο. »
D.M.D. «Νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο για πολλούς ανθρώπους να πιστέψουν ότι βρίσκονται σε τόσο άσχημη κατάσταση όπως λέει ο κ. Γκουρτζίεφ - να δεχτούν π.χ. ότι δεν μπορούν ¨να πράττουν από δική τους πρωτοβουλία¨, ή ότι πράγματι, υπάρχει άλλος τρόπος ύπαρξης από αυτόν που βρίσκονται »
P. de D. : « Σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο μέχρις ότου αρχίσουμε να βλέπουμε πως ζούμε τις ζωές μας. Ο κ. Γκουρτζίεφ μίλησε για την αναγκαιότητα του να γνωρίζει κάποιος τον εαυτό του, εμείς δεν γνωρίζουμε τους εαυτούς μας. Αλλά για να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του, όπως είπε, πρέπει πρώτα να τον μελετήσει, και δεν μπορούμε ούτε αυτό να κάνουμε, μέχρι να αρχίσουμε να παρατηρούμε τους εαυτούς μας. Επέμενε πάρα πολύ σε αυτό το σημείο με όλους τους μαθητές του, τους έλεγε ακριβώς να παρακολουθούν, να πιάνουν τους εαυτούς τους - σαν να λέγαμε, να πάρουν φωτογραφίες του εαυτού τους.
Στις ιστορίες του Βελζεβούλη υπάρχει μία ζωντανή περιγραφή από το τι, μια τέτοια σειρά φωτογραφιών, μπορεί να δείξει. Ο κ. Γκουρτζίεφ διάλεξε σαν ένα παράδειγμα έναν έξυπνο, σεβαστό, επιτυχημένο άνδρα, του οποίου η δύναμη της θέλησης και ο αυτοέλεγχος θα φαινόταν ζηλευτά. Αυτός ο άνθρωπος ξυπνά κάποιο πρωινό με κακή διάθεση. Καθώς βουρτσίζει τα μαλλιά του κάνει μια αδέξια κίνηση και ρίχνει την βούρτσα του, την σηκώνει ακόμα πιο χοντροκομμένα και την πετάει με το χέρι του και σπάζει τον καθρέφτη. Αυτό τον εκνευρίζει ακόμα χειρότερα κι είναι εξοργισμένος με τον υπηρέτη του που δεν του έφερε την εφημερίδα μαζί με τον πρωινό του καφέ. Σε πολύ άσχημη κατάσταση, φεύγει από το σπίτι για να πάει σε μία συνάντηση της επιχείρησης. Είναι μια όμορφη μέρα, πραγματικά υπέροχη, και έξω νιώθει καλύτερα.
Βλέπει ένα ατύχημα στον δρόμο, αλλά οι σκέψεις του ταξιδεύουν γιατί ένα πρόσωπο στο πλήθος του θυμίζει κάτι - ένα πάρτι γενεθλίων όπου έφαγε μια υπέροχη μαρέγκα. Μόλις προσπερνά μια καφετέρια όπου συχνάζει, γιατί να μην σταματήσει και να τελειώσει το πρωινό του ; Κάθεται, υπάρχει μια γυναίκα σ΄ ένα διπλανό τραπέζι, μία γοητευτική γυναίκα, που τον κοιτάζει με φανερό ενδιαφέρον. Αρχίζουν την συζήτηση, και η διάθεσή του αλλάζει ως δια μαγείας. Ξαφνικά θυμάται την συνάντηση που υποτίθεται ότι έπρεπε να πάει και αποφασίζει να τηλεφωνήσει, πολλές φορές στην σειρά παίρνει λάθος αριθμό. Για μια φορά ακόμη εμφανίζεται ο εκνευρισμός του.
Η περιγραφή τελειώνει, αλλά θα μπορούσε να συνεχίζεται επ΄ άπειρον. Αυτά τα ασήμαντα πράγματα έχουν κατακτήσει την ημέρα αυτού του ¨ελεύθερου¨ ανθρώπου, χωρίς καθόλου να έχει επίγνωση αυτού. Έχει ολοκληρωτικά σκλαβωθεί απ΄ αυτά.
Η ιστορία αυτή διαγράφει μία ιδέα στην οποία ο κ. Γκουρτζίεφ έδινε έμφαση, αυτή των διαφορετικών ¨Εγώ¨. Ένα άτομο λέει συνεχώς ¨Εγώ¨ - όμως αυτό το ¨Εγώ¨ δεν εκπροσωπεί αυτό που είναι πραγματικά. Είναι θύμα μερικών επιπόλαιων, εναλλασσόμενων, ¨Εγώ¨, στα οποία παραδίνεται, αντί να έχει ένα σταθερό ¨Εγώ¨ στο οποίο θα μπορούσε να αναγνωρίσει όλο του τον εαυτό.
Όσο για την αντίληψη ότι η κατάστασή μας δεν μπορεί ν΄ αλλάξει - ο κ. Γκουρτζίεφ λέει πολύ εμφατικά ότι έτσι όπως είναι, ο άνθρωπος είναι απόλυτα ανίκανος ν΄ αλλάξει οτιδήποτε, είναι τελείως σκλαβωμένος από όλες τις παρορμήσεις του και όλους τους συνειρμούς του.
Εκτός, αν αρχίσει να ξυπνά ως προς αυτό που είναι, δηλαδή ν΄ αποκτήσει επίγνωση του τρόπου με τον οποίο συνεχώς σύρεται & φέρεται από τις παρορμήσεις - που έχουν διαμορφωθεί παρά την θέλησή του - έτσι ώστε να μην γνωρίζει καθόλου πότε καταλαμβάνεται από αυτές, τότε, στην διαδικασία της επιστροφής στον εαυτό, της παρουσίας στον εαυτό, αρχίζει ν΄ ανακαλύπτει την δυνατότητα, για να αναπτύξει το είναι του.»
D.M.D. «Είπατε ότι υπάρχουν τρεις κατηγορίες ανθρώπων, οι πλήρως ασυνείδητοι, ο συνηθισμένος άνθρωπος του οποίου οι φαντασιοπληξίες περιγράφονται στην ιστορία σας και μετά εκείνος που έχει ξυπνήσει ως προς τα γεγονότα και αρχίζει να προσπαθεί ν΄ αλλάξει. Αλλά τι γίνεται με τον ολοκληρωμένο άνθρωπο, τον αληθινό άνθρωπο ; Υπάρχει στην πραγματικότητα ένας τέτοιος ; »
P.de D.: « Βλέπετε, υπάρχουν επίσης διαβαθμίσεις ακόμη & μεταξύ αυτών των κατηγοριών. Ο κ. Γκουρτζίεφ μιλούσε για τον αληθινό άνθρωπο σαν εκείνον που έχει φθάσει στο τέλος της δυνατής του ανάπτυξης. Φυσικά, από την άποψη ενός ανθρώπου που βρίσκεται στην οδό, δεν μπορεί ποτέ να λεχθεί αληθινά αν ένας άνθρωπος έχει φθάσει στο τέλος ή όχι, δεν υπάρχει μέτρο για κάτι τέτοιο. Όμως, γνώρισα τον κ. Γκουρτζίεφ και μπορώ να πω ότι είναι αυτός που φθάνει πλησιέστερα στην εμπειρία μου σε ό,τι μπορώ να αποκαλέσω πραγματικός άνθρωπος. Έτσι κάτω από το φως αυτής της εμπειρίας μαζί του, μπορώ να σας περιγράψω πως κατανοώ τον πραγματικό, ολοκληρωμένο άνθρωπο.
Ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά είναι μία φυσική αυθεντία, που έχει ένα είδος μεγαλείου & δύναμης και ταυτόχρονα, είναι συνδεδεμένη με μία φυσική παρουσία που είναι ανθρώπινη και ελεύθερη να εκδηλώσει τον εαυτό της σε κάθε επίπεδο ακόμη και στο πιο ανθρωπινό.
Στον ¨ολοκληρωμένο άνθρωπο¨ η αρμονική ανάπτυξη της φύσης του συμβαδίζει με την εσωτερική ανάπτυξη. Πρέπει να έχει την δύναμη να κάνει ¨τον λύκο και το πρόβατο¨, (αυτή ήταν μία έκφραση που χρησιμοποιούσε ο κ. Γκουρτζίεφ ) να ζουν μαζί μέσα του και το καθένα να παραμένει στο σωστό του μέρος. Είναι επάνω σε αυτόν τον όρο που βασίζεται η ελευθερία του. Έτσι μπορεί να παρουσιάσει τον εαυτό του ανοιχτό και φιλικό ή τρομερό, αλλά πάντα πέρα από όλες τις συμβατικότητες. Και κάθε άτομο αισθάνεται τον εαυτό του να μετριέται σε σχέση με αυτή την παρουσία - γιατί ο καθένας, είναι το μέτρο των περιορισμών του και των πλέων κρυμμένων αδυναμιών του. Μια ανταλλαγή μεταξύ του ¨ολοκληρωμένου ανθρώπου¨ & του συνηθισμένου μπορεί άριστα να γίνει σε αυτό το επίπεδο ζωής, είναι σαν ένα μάθημα μέσα στην ζωή, σαν ένα παιχνίδι ανάμεσα σε κάποιον με την πιο μεγάλη δύναμη και την πιο μεγάλη ανάπτυξη και κάποιον με λιγότερα - σχεδόν ένας συναγωνισμός.
Για μερικούς ανθρώπους, αυτό είναι δύσκολο ή ακόμη και αδύνατον να το δεχτούν, σε άλλους γεννά ευγνωμοσύνη και αγάπη. Αλλά όταν αυτή η αυθεντία, αυτό το μεγαλείο, κάνει την παρουσία του αισθητή, τότε είναι ένα είδος γεγονότος. Οι άνθρωποι που είναι μάρτυρες αυτού δέχονται μία αξέχαστη εντύπωση - κατά ένα μέρος επειδή συνοδεύεται από κάτι πολύ ανθρώπινο, μία καλοσύνη, που αποκαθιστά τον ρόλο του πατέρα στο μέρος που του ανήκει.»
D.M.D. « Αυτό είναι ενδιαφέρον, διότι δεν νομίζω ότι η συνήθης εικόνα του κ. Γκουρτζίεφ είναι τέτοια σαν την πατρικότητα, ή την φιλανθρωπία, στην πραγματικότητα η διδασκαλία του έχει κατηγορηθεί ότι είναι ¨σκληρή¨ και ¨χωρίς αγάπη¨. Πώς αυτή η καλοσύνη για την οποία μιλάτε, εμφανίζεται σε αυτόν ; »
P.de D.: « Νομίζω πως για να το εξηγήσω αυτό και για να εξηγήσω επίσης, πως μπορεί να υπάρχουν τέτοιες παρεξηγήσεις για την φύση της διδασκαλίας του, θα πρέπει να μιλήσω πρώτα για ένα άλλο χαρακτηριστικό του ¨αληθινού ανθρώπου¨, το οποίο είναι μία απέραντη γνώση, που φθάνει πίσω μέσα στο σκοτάδι του χρόνου. Θα ήταν πιο αληθινό να πω μέσα στο φως του χρόνου, σ΄ εκείνες τις μακρινές εποχές όπου εμφανίστηκε η αληθινή γνώση, γνώση την οποία η Παράδοση αποκαλεί ¨Νόμο¨, και είναι ο Νόμος του σχηματισμού του σύμπαντος και ένας τόπος για τον άνθρωπο μέσα σ΄ αυτό. Αυτός ο Νόμος μιλά για το νόημα της ζωής του ανθρώπου, το βάρος της κληρονομιάς του και την ελπίδα που είναι πάντα ανοιχτή προς αυτόν, για το μέρος που μπορεί να καταλάβει.
Έτσι θα μπορούσα να πω ότι πίσω από το άγρυπνο βλέμμα, προσεκτικά σε κάθε λεπτομέρεια, έτσι όπως ο ¨αληθινός άνθρωπος¨ θεωρεί τον κόσμο γύρω του, υπάρχει μια γνώση, μία γνώση που την έχει ζήσει, διότι ο ¨αληθινός άνθρωπος¨ είναι ο τόπος όπου λειτουργεί αυτός ο νόμος και τον διαπερνά σε κάθε στιγμή. Η καλοσύνη του είναι διαποτισμένη με αυτή την γνώση, του τι υπάρχει μέσα στους ανθρώπους και τι είναι αναγκαίο γι΄ αυτούς και αυτή η καλοσύνη παίρνει επίσης, πολλές διαφορετικές μορφές. Για τον κ. Γκουρτζίεφ, παραδείγματος χάριν, σε αντίθεση προς τα πολλά που έχουν ειπωθεί σχετικά με αυτόν, δεν απέκλειε καθόλου την φιλανθρωπία προς τους φτωχούς, εντελώς το αντίθετο. Ορισμένοι ανθρωποι εξεπλάγησαν όταν ανακάλυψαν πόσα πολλά έκανε για τους άλλους - αυτό συνέβη στην διάρκεια του πολέμου και υπήρχαν πολλοί άνθρωποι σε πραγματική ανάγκη που τους προστάτεψε, όμως αυτό γινόταν πάντα κρυφά, όχι σε κοινή θέα. Σε άλλες περιπτώσεις, η γενναιοδωρία του έπαιρνε την μορφή μιας μετάδοσης. Μία άσκηση που έδινε μπορεί να βοηθήσει στο να το καταλάβουμε. Ήταν μία άσκηση συνοδευόμενη από αργές ρυθμικές κινήσεις και καθώς την έκανε, ο μαθητής, έπρεπε να συμβολίζει στον εαυτό του την παρουσία του πατέρα του στο δεξιό του και αυτή του γιου του στο αριστερό του. Και καθώς η άσκηση συνεχιζόταν, μπορούσε ν΄ αρχίσει να αισθάνεται ότι ήταν απλά ένα ενδιάμεσο μέσον του οποίου περνούσε μία ύπαρξη που ερχόταν από κάπου αλλού - από τον πατέρα του -και πήγαινε προς κάποιον άλλο- τον γιο του, μία μεταβιβαζόμενη παρουσία.»
D.M.D. «Ποιος νομίζετε είναι ο τόπος, η λειτουργία στην ζωή, του ¨αληθινού ανθρώπου¨; Είναι εξ΄ ανάγκης ένας δάσκαλος ; »
P. de D. «Δεν είναι υποχρεωτικά ένας δάσκαλος, αλλά είναι αναπόφευκτα ένας μεταδότης, ένας μεταδότης αυτής της ανώτερης επιρροής. Παίζει τον ρόλο του ανθρώπου, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, που είναι ανοικτός σε ενέργειες και επιρροές, οι οποίες προέρχονται από ένα ανώτερο επίπεδο, και έχουν ανάγκη να είναι το ανθρώπινο ον ανοικτό προς αυτές. Κάποιον, μέσω του οποίου μπορούν να γίνουν γνωστές, ώστε να έχουν την δράση τους επάνω στον κόσμο.
Ακόμα και στην έρημο, υπάρχει ένας μεταδότης. Δεν παίζει υποχρεωτικά τον ρόλο του δασκάλου, κατά αυτή την έννοια, αλλά από το γεγονός του ότι έχει υπάρξει ανοικτός σε αυτές τις επιρροές και τους έχει επιτρέψει να τον διαπεράσουν, με την δική του συνειδητή προσπάθεια, και έχει μία δράση από την οποία έχουν ωφεληθεί άλλοι άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να πει κανείς ότι είναι ένας ¨πατέρας¨.
Μερικές φορές αναλαμβάνει μόνος του, με έναν πλέον άμεσο τρόπο, το εγχείρημα του να βοηθήσει άλλους, έτσι ώστε και αυτοί επίσης να μπορούν να παίξουν αυτόν τον ρόλο. Εκείνη την στιγμή, αναλαμβάνει τον ρόλο του δασκάλου. »
D.M.D. : « Τότε, τι συνεπάγεται με αυτό ; Τι πρέπει να κάνει ; »
P. de D. : « Να τους βοηθήσει να κατανοήσουν την αλήθεια. Να τους βοηθήσει όπου νιώσει ότι είναι αδύναμοι, να τους καθοδηγήσει, ακόμη ίσως χρειαστεί να ζήσει και μαζί τους, διότι με την παρουσία του θα μάθουν ορισμένα πράγματα, τα οποία δεν θα καταλάβουν χωρίς ένα ζωντανό παράδειγμα. Αλλά η δράση του έχει ένα όριο, δεν μπορεί να κάνει οτιδήποτε αντί του μαθητού. Δεν μπορεί να κάνει την προσπάθειά τους για αυτούς. Με αυτή την έννοια, βασίζεται επάνω τους. Μερικές φορές συμβαίνει το ότι, με την βοήθειά του ο μαθητής φθάνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο εσωτερικής εργασίας, όπου η εμπειρία είναι τόσο πολύτιμη, ώστε τίποτε άλλο στην ζωή δεν φαίνεται να το πλησιάζει. Θυμάμαι στην διάρκεια του πολέμου, τις ακροβασίες που έπρεπε να κάνει ο καθένας μας, ανάμεσα στις επαγγελματικές και τις προσωπικές του υποχρεώσεις, ώστε ποτέ να μην χάσουμε ένα τέτοιο γεγονός και να φθάσουμε ακριβώς στην ώρα, στο διαμέρισμα του κ. Γκουρτζίεφ. Υπήρχε ο αυστηρός κανόνας ποτέ να μην αργούμε, αλλά για αρκετές εβδομάδες βρισκόμουν σε μία κατάσταση τόσο αληθινά αδύνατη και τόσο επώδυνη για μένα, ώστε σαν μεγάλη εξαίρεση, είχα πάρει την άδεια να πηγαίνω στην μέση της συνάντησης. Μετά από ποδηλασία μέσα από το μισό Παρίσι με το ποδήλατό μου και όσο πιο γρήγορα μπορούσα, έφτανα στο δωμάτιο που τόσο καλά γνώριζα, όπου γινόταν η συνάντηση και σαν όλους τους άλλους παρακολουθούσα..... Η εντύπωση σε κυρίευε. Ένιωθα στην κυριολεξία, εκεί στην πόρτα, κάτι του οποίου η ατμόσφαιρα ήταν πολύ σημαντική, είχε ένα φως και μία δύναμη που δεν μπορούσες να καταλάβεις - το συναίσθημα και την σκέψη των ανθρώπων στο δωμάτιο, που είχαν φωτίσει ( φωτιστεί) στα τρία τέταρτα μιας ώρας ανταλλαγής που είχα χάσει. Έτσι όταν άκουσα τον κ. Γκουρτζίεφ να μου λέει, «Πολύ αργά !» ποτέ δεν σκέφτηκα να του υπενθυμίσω ότι μου είχε δώσει την άδεια - ήταν ξεκάθαρο ότι αυτό που είπε ήταν αληθινό.
Με σκοπό να θέσει τον μαθητή μπροστά στην πραγματικότητα του τι έχει, τι μπορεί να περιμένει, τι είναι εφικτό για αυτόν, τα εμπόδια και ούτω καθ΄ εξής, ο δάσκαλος θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα. Μπορεί να είναι απαιτητικός, ίσως να προκαλέσει κοινές σκηνές και πολλοί δεν θα το καταλάβουν αυτό, όμως ο δάσκαλος ξέρει το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί, ξέρει από ποιες δοκιμασίες πρέπει να περάσει ο μαθητής ώστε να καταλάβει. Και αν κάποιος μπορεί να δει μέσα από αυτήν την εμφανή σκληρότητα, υπάρχει πάντα ένα ¨ίσως¨ για να μαλακώσει το ξέσπασμα και να τον βοηθήσει να το αντέξει. Ή επίσης, η σχέση μπορεί να πάρει την μορφή ιδιαίτερης συζήτησης & σε πείσμα της σοβαρότητας της κατάστασης, να είναι ανθρώπινη και φιλική. Ο μαθητής μπορεί να νιώσει απόλυτα αναγνωρισμένος και αποδεκτός, ακόμη και ότι διαλέχτηκε από τον δάσκαλο. Και υπάρχει λόγος γι΄ αυτό, διότι παίρνει μέρος σε μία σχέση που δεν ήξερε πριν. Μία σχέση ¨είναι¨ προς ¨είναι¨, μολονότι ο δάσκαλος πρέπει να καλυφθεί πίσω από μία γλώσσα που να μπορεί να καταλάβει ο μαθητής.
Πραγματικά κανείς δεν γνωρίζει τι πρέπει να απαιτήσει ο δάσκαλος από τον εαυτό του έτσι ώστε ο μαθητής να καταλάβει κάτι. Ένα ανέκδοτο που λέει η Kathryn Hulme, στο βιβλίο της, Ανεξερεύνητη Χώρα, ίσως να δώσει μια ιδέα. (σ.58) « Είχαμε επίγνωση πόσο συχνά οι φαινομενικά αστείες παρατηρήσεις του ανέβαιναν ξαφνικά σε ένα άλλο επίπεδο κατανόησης.
Ακούγαμε προσεκτικά την διήγησή του για ένα ολοκαίνουργιο αυτοκίνητο που ίσως να μπορούσε να αγοράσει χωρίς καμία προκαταβολή, σίγουρα ήταν μία ευκαιρία τόσο μοναδική ώστε σκέφτονταν ότι θα έπρεπε να είχε κάποια βοήθεια για να την δει να πραγματοποιείται. Ρώτησε, αν κάποιος από μας ήξερε κάποιον ειδικό Άγιο στον οποίο θα μπορούσε ν΄ ανάψει ένα κερί, κοιτώντας πρώτα την δεσποινίδα Gordon, την αρχαιότερή μας, για κάποια πρόταση. Αυτή ονόμασε έναν Άγιο γνωστό για την ικανοποίηση παρακλήσεων, αλλά ο δάσκαλος κούνησε το κεφάλι του. Τα ήξερε όλα γι΄ αυτόν, « Όχι » είπε « πρέπει να είναι ένας Άγιος που θα ήταν επιεικής για έναν από μας.» Κάποιον από μας στην Εργασία... τα μάτια του έψαχναν τα κενά πρόσωπά μας, μετά σήκωσε τους ώμους του. « Αν δεν μπορείτε να προτείνετε κάποιον παρόμοιο» είπε, « θα μπορούσα τέλος πάντων να πάρω τον δικό μου Άγιο - τον Άγιο Γεώργιο. Αλλά είναι ένας πολύ ακριβός άγιος. Δεν τον ενδιαφέρουν τα χρήματα ή τα εμπορεύματα, όπως τα κεριά. Επιθυμεί πόνο, αντί εμπορεύματα, ένα πράγμα του εσωτερικού κόσμου.
Ενδιαφέρεται μόνο όταν κάνω κάτι για τον εσωτερικό μου κόσμο, πάντα το γνωρίζει. Αλλά, ...τέτοιος πόνος είναι ακριβός. »
D.M.D. «Αυτό, φαίνεται ένα όμορφο παράδειγμα, απ΄ όσα έχω συχνά ακούσει, σχετικά με τον πλάγιο τρόπο με τον οποίο ο κ. Γκουρτζίεφ ήταν ικανός να δείξει κάτι σ΄ έναν μαθητή. Αν και υποθέτω ότι μερικές φορές μιλούσε πολύ ευθέως, απορώ αν έδωσε μερικούς καθαρούς ορισμούς, του τι θεωρούσε έναν ¨αληθινό άνθρωπ層
P. de D. : « Στις ιστορίες του Βελζεβούλη δίνει έναν πολύ ακριβή (καθαρό) ορισμό, ο οποίος λέει ότι, « Ο άνθρωπος είναι ένα ον που μπορεί να πράξει και να ¨πράξει¨ σημαίνει να πράττει συνειδητά και με την δική του πρωτοβουλία. » Και σχεδόν σε κάθε σελίδα προκαλεί την απέραντη διαφορά μεταξύ του αληθινού ανθρώπου & αυτού που αποκαλεί ψευδο-άνθρωπο, τον άνθρωπο σε εισαγωγικά. Αν και το καθιστά σαφές ότι και οι δύο είναι δούλοι της Μεγάλης Φύσης, ο πρώτος, λαμβάνοντας μία συνειδητή θέση προς την δουλεία του έχει εκπληρώσει το καθήκον που του δόθηκε, να εργαστεί για την ανάπτυξη του είναι του, της συνείδησής του & του αντικειμενικού συναισθήματος & σκέψεως. Έχει αποκτήσει ¨άφθαρτο είναι¨.
Ο άλλος, που αρνείται να ανοίξει τα μάτια του και που παραμένει ο φυλακισμένος των ψευδαισθήσεών του, καταντά για ολόκληρη τη ζωή του απλά ¨ένα πράγμα¨. Έχει επιτρέψει στις δυνατότητές του ¨να κτυπούν τα φτερά τους επί ματαίω.¨ ».
D.M.D. : «Τι περισσότερο μπορείτε να πείτε σχετικά μ΄ εκείνους που έχουν δει κάτι, άκουσαν ένα κάλεσμα και προσπάθησαν ν΄ ακολουθήσουν τον δρόμο που τους δίνει ένας δάσκαλος ;Τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί ; Και πως πρέπει να παρουσιάζονται ; »
P. de D. : « Αυτό είναι ένα τόσο μεγάλο ερώτημα και περιλαμβάνει τόσες πολλές διαφορετικές όψεις και διαβαθμίσεις, ώστε θα ήταν αδύνατο να απαντήσω με λίγες λέξεις. Αλλά, νομίζω ότι ένα ουσιώδες στοιχείο της απάντησης μπορεί να βρεθεί σ΄ ένα κομμάτι από τις ιστορίες του Βελζεβούλη που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου. Λέει ότι, πρέπει να γίνει ο στόχος καθενός να γίνει ένας γνώστης, όχι εξ΄ αιτίας της δύναμής του ή του πλούτου του, αλλά διότι ¨κατέχει μέσα του αυτό το κάτι¨ που τον καθιστά αναγνωρισμένο και σεβαστό από εκείνους γύρω του.
Αυτό το κομμάτι μας πηγαίνει πάλι πίσω στα λόγια του γέρου καθηγητή Skridlov, που ανέφερα στην αρχή της συζήτησής μας, σ΄ αυτό το ¨κάτι¨ το οποίο είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να φέρει αληθινή ευτυχία αντί για τις ψεύτικες αξίες που δίνει η ζωή. »
D.M.D. «Τι υπάρχει στην αρχή μιας αναζήτησης γι΄ αυτό το ¨κάτι¨, που το ορίζετε σαν αληθινό
P. de D. : « Μιλώντας για ανθρώπους που έχουν μια αληθινή εσωτερική αναζήτηση, φαίνεται ότι πιο συχνά αυτό που υπήρχε στην αρχή ήταν μία αποφασιστική συνάντηση με κάποιον και αυτό που τους άγγιξε περισσότερο, από τις ιδέες & τα δόγματα που τους είχαν ειπωθεί σχετικά, ήταν ¨κάτι¨ που ένιωσαν σε αυτό το άτομο - κάτι απτό, κάτι ζωντανό, κάτι που μπορούσαν να εμπιστευτούν & το οποίο δεν το είχαν συναντήσει προηγούμενα στην συνήθη πορεία της ζωής. Και αυτό το ¨κάτι¨, που ένιωσαν σε αυτό το άτομο που τους μιλούσε, προερχόταν από την επαφή που είχε αρχίσει να καθιερώνεται μέσα του με το αληθινό του ¨είναι¨ - η αρχή της δυνατότητας ¨ να Είναι¨ που είχε αποκτήσει, και η οποία, όποια ήταν τα ελαττώματα του και οι αδυναμίες του, δρούσαν επάνω του σαν οδηγός και πηγή αρμονίας μεταξύ, του σώματος, του συναισθήματος και της σκέψης του.
Από όλες τις ποιότητες τις οποίες ο κ. Γκουρτζίεφ ανέπτυσσε στους ανθρώπους, υπήρχε μία στην οποία απέδιδε ιδιαίτερη σημασία & συνεχώς επέστρεφε σ΄ αυτήν. Ήταν το αντιστάθμισμα σ΄ αυτόν τον συνηθισμένο κόσμο των ψευδαισθήσεων με όλα αυτά που τις συνοδεύουν, ματαιότητες και κομπασμούς και προσποιήσεις. Αυτή είναι η ¨ενεργητική οντική σκέψη¨ - ενεργητική διότι είναι πάντα σε εγρήγορση, οντική διότι είναι ανεξάρτητη από κάθε υποψία & βασίζεται ολοκληρωτικά στην συνείδηση. Έτσι ο ¨αληθινός άνθρωπος¨ έχει μία αντικειμενική κρίση, έναν αντικειμενικό σκοπό και την δύναμη να παλέψει μέσα του ενάντια σε ό,τι θα μπορούσε να τον απομακρύνει από αυτές. »
D.M.D. «Μιλάτε για συνείδηση, ενδιαφέρομαι πάρα πολύ ν΄ ακούσω ποια ήταν η διδασκαλία του κ. Γκουρτζίεφ σχετικά με αυτήν.»
P. de D. : « Η έννοια της συνείδησης είναι κεντρική στην διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Στις Ιστορίες του Βελζεβούλη, εξηγεί ότι αυτό που θα μπορούσε να αφυπνίσει τον άνθρωπο στην πραγματικότητά του, δεν είναι πια δυνατόν να στηρίζεται στις μεγάλες θεολογικές αρετές της πίστης, ελπίδας και αγάπης. Έχουν εκφυλιστεί πάρα πολύ στον σύγχρονο άνθρωπο. Παρ΄ όλα αυτά, μια ποιότητα έχει παραμείνει ακέραιη μέσα του, η συνείδησή του. Και τι πρέπει να καταλάβει από αυτό ; Όπως πάντα, ο κ. Γκουρτζίεφ παρουσιάζει αυτήν την έννοια με αρκετούς τρόπους και με τον καθένα επιθυμεί ν΄ αγγίξει μια διαφορετική πλευρά, του ατόμου που απευθύνεται. Στις Ιστορίες του Βελζεβούλη, την παρουσιάζει στην ύψιστη θεολογική της μορφή, μιλώντας για τον ύψιστο βαθμό συνειδητότητας, την ¨αντικειμενική συνειδητότητα¨. Την αποκαλεί ¨θεία παρόρμηση¨, που πρέπει να υπηρετείται από την πάλη μεταξύ της λειτουργίας του ανθρωπίνου σώματος και αυτής του ¨είναι¨, το οποίο προσπαθεί να τελειοποιήσει και να αναπτύξει τον εαυτό του (σ.59-60).
Κάπου αλλού, μιλά για αυτήν, σαν την σύλληψη ενός ανθρώπου, μιας άμεσης και ολοκληρωτικής επίγνωσης του κάθε-τι που είναι και το κάθε μέρος έχει ένα αντιφατικό συναίσθημα. Αυτά τα συναισθήματα ποικίλουν, από μια βαθειά εντύπωση αδυναμίας ακόμη και μηδαμινότητας, μέχρι τις πλέον πομπώδεις ιδέες για τον εαυτό, κάποιου.
Το να τα αισθάνεσαι όλα αυτά ταυτόχρονα θα ήταν ανυπόφορο. Γι΄ αυτόν τον λόγο η συνειδητότητα είναι καλυμμένη σ΄ έναν συνηθισμένο άνθρωπο. Μόνο προοδευτικά και στον βαθμό που ένα άτομο μπορεί να έρθει σε επαφή με το αληθινό του είναι και να έχει μία σχέση με μια εσωτερική ζωή, αυτή την ίδια στιγμή που η συνείδηση αρχίζει να ανοίγει, κάποιος ξεκινά ν΄ αναγνωρίζει τι είναι και σε ποια ελπίδα και πίστη μπορεί αληθινά να εναποτεθεί. Έτσι, μόνο μέσα από μια βαθμιαία διαδικασία, ο κ. Γκουρτζίεφ, προσπαθεί να κάνει ένα άτομο να έρθει σιγά - σιγά να νιώσει τις αντιφατικότητές του και την ανάγκη ν΄ αλλάξει. Έχουμε ήδη μιλήσει για τις σειρές από φωτογραφίες που παίρνονται στην διάρκεια της ημέρας, που δείχνουν τα ασήμαντα ¨Εγώ¨ που διαδέχονται το ένα το άλλο μέσα μας, χωρίς να αφήνουν πίσω τους την παραμικρή ανάμνηση του αληθινού ¨Εγώ¨ το οποίο μπορεί να υπάρχει και που θα μπορούσε να μας αντιπροσωπεύει πληρέστερα. »
D.M.D.«Ακούει κανείς συχνά την ιδέα της πολλαπλότητας του ανθρώπου, ¨ο άνθρωπος είναι λεγεώνα¨ και ούτω καθ΄ εξής, αλλά δεν υπάρχει τόσο συχνά μία διαφάνεια για την δυνατότητά του για ολότητα, για ενότητα, για να φέρει κανείς αυτά τα πολλά ¨Εγώ¨ σε κάποιου είδους οργανισμό, κάτω από κάποιο είδος κυβέρνησης. »
P. de D. : « Για να εξηγήσω την δράση αυτών των περιορισμένων ¨Εγώ¨ & την δυνατότητα ενός καλύτερου οργανισμού για τον οποίο μιλάτε, ο κ. Γκουρτζίεφ χρησιμοποιούσε μία αρχαία αλληγορία. Ο άνθρωπος αναπαριστάται σαν μία άμαξα στην οποία ο αμαξάς αντιστοιχεί στην σκέψη, η άμαξα στο σώμα και το άλογο στο συναίσθημα. Σε πρώτη ματιά το όλο πράγμα φαίνεται πολύ ωραίο. Ο αμαξάς φορά ένα υπέροχο ψηλό καπέλο και η άμαξα έχει ένα ολοκαίνουργιο σκελετό με ένα φημισμένο σήμα. Αλλά μήπως πρέπει να κοιτάξεις από πολύ κοντά ; Το υπέροχο παρουσιαστικό του αμαξά βρίσκεται σε αξιολύπητη κατάσταση και αυτός ο ίδιος είναι τεμπέλης, λαίμαργος για φτηνές απολαύσεις και δεν δείχνει ενδιαφέρον για την υπόλοιπη άμαξα, είναι μόνο ένας οδηγός που πληρώνεται. Όσο για την άμαξα, κάτω από τον καινούργιο σκελετό, οι ρόδες και η υποδομή είναι βρώμικες και φθαρμένες, σχεδόν πέρα από κάθε επισκευή. Έχει καταντήσει τελείως ακατάλληλη για την χρήση που είχε πραγματικά κατασκευαστεί.
Τελικά και πάνω από όλα, υπάρχει το άλογο - το καημένο το άλογο - που υποφέρει επειδή κανείς δεν του δίνει σημασία. Κανείς δεν έχει σκεφτεί να το εκπαιδεύσει ή, να του προμηθεύσει το είδος της τροφής που έχει ανάγκη. Του στερούν όλα τα ενδιαφέροντα ή κίνητρα, ζει σε ένα είδος φυλακής, αγνοημένο, σαν ορφανό, κλεισμένο στον εαυτό του, έτοιμο ν΄ αφεθεί να δελεαστεί από οποιονδήποτε που θα δείξει κάποιο ενδιαφέρον σ΄ αυτό.
Η άμαξα είναι σ΄ αυτήν την κατάσταση γιατί δεν έχει Κύριο. Είναι ένα αγοραίο ταξί, στην διάθεση τυχαίων επιβατών - αυτών των αυταρχικών ¨Εγώ¨ που εμφανίζονται & αντικαθίστανται σύντομα από άλλα, επίσης δικτατορικά και ευμετάβλητα, (σ.60). Αυτή η αλληγορία χρειάζεται να επεκταθεί σε μάκρος για να γίνει ακριβώς κατανοητή και δεν υπάρχει χρόνος γι΄ αυτό τώρα. Σε πρώτη ματιά, η εικόνα μπορεί να φαίνεται υπερβολική. Αλλά αυτό συμβαίνει διότι συνήθως γνωρίζουμε μόνο την πλέον φανερή από όλες τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας και τις σωματικές κινήσεις - την ιδιότητά μας να συλλογιζόμαστε, να περατώνουμε τις υποθέσεις μας επιτυχώς, να κάνουμε σωματικές προσπάθειες, να ενδιαφερόμαστε για ορισμένους ανθρώπους. Αλλά πίσω από αυτή την πρόσοψη, δεν γνωρίζουμε τίποτα γι΄ αυτά τα ασταθή ¨Εγώ¨ και τις συνεχώς μετατοπιζόμενες κινήσεις - τα όνειρα, τις προκατειλημμένες κρίσεις, την οργανική ακαμψία που μας κλείνει μέσα στον αυτοματισμό μας, αυτή την επιπόλαια ευαισθησία, που στην πραγματικότητα - εκτός αν μια κεντρική, ουσιώδης φιλοδοξία αγγίξει την συνείδησή μας - προκαθορίζει τον προσανατολισμό ολόκληρης της ζωής μας. »
D.M.D. : «Ακούγεται μάλλον σαν εικόνα χωρίς ελπίδα...»
P. de D. : « Όχι, δεν είναι χωρίς ελπίδα, αντιθέτως, γιατί στην πραγματικότητα ο αληθινός Κύριος δεν είναι μακριά. Είναι μέσα στην άμαξα, αλλά αβοήθητος, σαν ένας φυλακισμένος.
Δεν έχει τρόπο να κάνει τον εαυτό του ν΄ ακουστεί, αλλά είναι εκεί, μέσα. Και στην καρδιά του ο αμαξάς το γνωρίζει πολύ καλά, γιατί όταν παρουσιάζεται μια δυσκολία ή ένας κίνδυνος & η άμαξα πέφτει σε κάποιο χαντάκι, στρέφεται προς τον Κύριο και τον φωνάζει. Και μόλις το πρόβλημα λυθεί, ξεκινά πάλι. Άλλα δεν είναι αδύνατον να μιλήσει στον αμαξά και να τον πείσει ν΄ αποτινάξει το όνειρό του και ν΄ ακούσει αυτή την φωνή. Αυτό που ο Κύριος έχει να μεταδώσει προέρχεται από πολύ ψηλά και είναι προορισμένο να έχει μία επίδραση επάνω του και στο υπόλοιπο της άμαξας. Ο αμαξάς είναι ικανός να καταλαβαίνει, να κάνει προσπάθειες, να συγκεντρώνει την προσοχή του, να κοιτά προς το μέλλον και να βλέπει διαπεραστικά εκείνους που θέλουν να του επιβληθούν.
Θα τοποθετήσω αυτήν την εικόνα σε άλλη μορφή. Είναι δυνατόν να ειπωθεί ότι υπάρχουν πολλές καταστάσεις, πολλοί βαθμοί, συνειδητότητας. Η μία που κανονικά ζούμε έχει ονομαστεί μία κατάσταση ύπνου. Ανάμεσα σ΄ αυτόν τον ύπνο και εκείνον τον ύψιστο δυνατό βαθμό συνειδητότητας για τον οποίο έχουμε μιλήσει, υπάρχουν ενδιάμεσες καταστάσεις και αυτές πρέπει να τις γνωρίζουμε. Είναι βατές στην παρατήρησή μας, βασίζονται επάνω μας. Ένα άτομο μπορεί να προσπαθήσει να βγει έξω από το όνειρό του & να θυμηθεί το νόημα της ύπαρξής του, μπορεί να προσπαθήσει να είναι παρόν στον εαυτό του, να έχει επίγνωση του τι είναι και του αληθινού του ¨Εγώ¨ που βρίσκεται μέσα του. Είναι μακρά μαθητεία. Αλλά όταν ανοίγεται τελείως σε αυτό που βρίσκεται μέσα του, τότε αυτό χρειάζεται την υπηρεσία του, εκείνη την στιγμή οι λειτουργίες του είναι εναρμονισμένες με αυτή την επιθυμία, αλλάζουν ρυθμό, αποκτούν αρμονία. Η σκέψη είναι προσεκτική, το σώμα εγκαταλείπει την αντίστασή του & χαλαρώνει και μέσα στο συναίσθημα, αναδύεται μία χαρά, που χαρίζει μία ζεστασιά για να υποστηρίξει αυτή την αμοιβαία κατανόηση. Εκείνη την στιγμή, υπάρχει ενότητα, ο αληθινός Κύριος κάνει την εμφάνισή του.»
D.M.D. : « Κάνει την εμφάνισή του, αλλά τότε τι ; »
παρών. Γι΄ αυτό σας είπα στην αρχή της συζήτησης, ότι ήταν τελείως φυσικό για εκείνους τους αξιοσημείωτους ανθρώπους, όπως τους περιέγραψε ο κ. Γκουρτζίεφ, να φαίνονται επιεικείς προς τις αδυναμίες των άλλων. Κάποιος θα πρέπει να έχει επαληθεύσει στον εαυτό του την εκπληκτική αλήθεια της εικόνας του αγοραίου ταξί, πριν αφήσει χώρο για εκείνο που ¨κάθε ένας που φέρει το όνομα του Ανθρώπου πρέπει να έχει¨, το αληθινό Εγώ, την πραγματική ολική ατομικότητα.»